باغ آبی چیست؟

باغ آبی چیست؟

از هنرهای قدیمی در باغبانی، باغ آبی است. استفاده از آب به عنوان عنصری تزیئنی از روش های محبوب و مورد پسند همگان می باشد. استفاده از مصالح مدرن و جدید، ابزارهای کم حجم و مخصوصا پمپ های زیر آبی باعث شده است تا طراحی باغ های آبی در فرم و روش های متنوع به آسانی اجرا شود. این موضوع منجر به استفاده بیشتر آب حتی در دکوراسیون های داخلی شده است. صدای ایجاد شده به واسطه حرکت آب و رطوبت ناشی از آن باعث دلپذیرتر کردن فضای باغ می شود، که در کنار پرورش گیاهان آبزی و ماهی ها و قرار گرفتن آبنماها، فضایی زیبا و روح بخش برای بیننده به وجود می آورد. وجود آب کافی برای احداث یک باغ آبی، ضروری است. در یک باغ آبی، استخر جز اصلی آن محسوب می شود که در ادامه با انواع استخرهای موجود در باغ آبی آشنا می شویم.

استخر غیر رسمی یا طبیعی در باغ آبی

باغ آبی را به راحتی میتوان در استخرهایی نظیر یک گودال طبیعی یا حوض کم عمق که آب کافی داشته باشد و در تابستان خشک نشده و در زمستان سرریز نشود، احداث کرد. این نوع استخرها طبیعی و غیر رسمی هستند و در قسمت پست باغ ساخته می شوند (شکل  1). شکل و اندازه این استخرها به عواملی نظیر طراحی عمومی و سطح و شیب زمین بستگی دارد. شکل این استخرها باید ساده بوده و به گونه ای باشد که با فضای سبز اطراف هماهنگی داشته باشد.

برای این که کف استخر نسبت به آب نفوذناپذیر باشد، ته استخر را گل مالی می کنند. برای اینکار یا خاک قسمت های زیرین استخر باید از رس باشد یا اینکه به مقدار 30 تا 45 سانتی متر خاک رس را وارد استخر می کنند. برای گل مالی کردن؛ رس خیس را به حدی فشرده کرده تا به شکل خمیر دربیاید.در این حالت، رس نسبت به آب نفوذناپذیر هست و هیچ گاه نباید خشک شود. در مرحله بعدی استخر با آب پر شده و میتوان در آن گیاهان آبزی مانند لوتوس، نیلوفر آبی، .... کاشت. در مناطق کم عمق ساحل، کاشت گیاهان باطلاقی مناسب تر است.

 

      

شکل 1: نمونه هایی از استخرهای غیر رسمی یا طبیعی در باغ آبی

 

استخر رسمی در باغ آبی

استخر رسمی باید طوری طراحی شود که جز اصلی باغ بوده و در قسمت برجسته باغ ساخته شود. این نوع استخر در زیر سایه درخت به علت ریزش برگ ها، رشد نکردن گیاهان آّبزی و امکان رشد ریشه به سمت دیواره استخر و ترک خورد آن، نباید قرار گیرد.

شکل و اندازه استخر رسمی به اندازه باغ و سلیقه افراد بستگی دارد. شکل یک استخر رسمی ممکن است مربع، مستطیل، بیضوی و گرد، یا طرح های ساده دیگر باشد. استخر رسمی از بتن ساخته می شود و فاقد یا همراه با کاشت گیاهان باطلاقی در اطراف آن است (شکل 2).

ابتدا طرح استخر را روی زمین مشخص می کنند و سپس از قسمت مشخص شده تا عمق 30 الی 90 سانتی متر خاک برداری می شود. در گام بعدی، کف استخر باید محکم شود تا فشار ناشی از بتن و آب را تحمل کند. قبل از هر گونه بتن ریزی، لوله-هایی برای ورود آب و زهکشی و لوله سررریز که سطح آب را ثابت نگه میدارد؛ در محل های مناسب تعبیه می گردد.

بعد از نصب لوله ها، لایه ای از بتن به قطر 15-25 سانتی متر در کف محل گود شده ریخته می شود. دیواره های جانبی نیز همزمان با کف استخر و زمانی که بتن هنوز مرطوب است باید ساخته شود. برای اینکه بدنه نسبت به آب غیر قابل نفوذ شود از دو لایه ملاط سیمان با قطر حدود 2تا 3 سانتی متر استفاده می شود.

دیواره های داخلی باید از حاشیه استخر، 45 تا 75 سانتی متر فاصله داشته و حدود 25 سانتی متر از کناره ها پایین تر باشند. فاصله بین دیواره های داخلی و خارجی با یک ترکیب خاکی مناسب شامل خاک لوم، خاکبرگ و پیت پر می شود. خاک باید به گونه ای ریخته شود که روی دیواره های بیرونی را بپوشاند. لبه دیواره های بیرونی باید به سمت بیرون؛ شیب داشته باشد تا مانع ورود آب های سطحی به داخل استخر شود.

عمق معمول برای استخر 60 سانتی متر است اما برای پرورش لوتوس به عمق یک متری نیاز است. بعضی از گونه های نیلوفر آبی در مناطق گرمسیری زمانی که عمق آب 180 تا 250 سانتی متر آب باشد، رشد کرده و گل می دهند، اما در مکان هایی که زمستان سخت دارند این عمق باعث خواب گیاه می شود.

استخر باید چند مرتبه پر و خالی شود تا ترکیباتی که برای گیاهان و ماهی ها سمی است از آن خارج شود و بعد، اقدام به پر کردن استخر نمود. میتوان از پرمگنات پتاسیم برای رفع مسمومیت استفاده کرد. هم چنین استخر از لحاظ نشت کردن باید چک شود.

   

  

شکل 2: انواع استخرهای رسمی در باغ آبی

کاشت گیاه در استخرهای رسمی

چندین روش برای کاشت گیاهان در استخرهای رسمی وجود دارد. اما به طور معمول، تا ارتفاع 30 الی 40 سانتی متری از استخر را از خاک لومی سنگین یا رس به همراه کود دامی پر می کنند. گل هایی نظیر نیلوفر و لوتوس را در این خاک می-کارند.سپس تا طوقه گیاه در استخر آب می ریزند.

روش دیگر، کاشت در جعبه های سیمانی و یا لوله ای که از خاک کمپوست و ترکیبی از خاک لوم و کود دامی و مقداری از پودر استخوان پر شده است، می باشد. اندازه جعبه بستگی به نوع گیاهی دارد که در آن کاشته می شود.

در استخرهای کم عمق (استخرهای انعکاسی) بعد از کف سازی ،جعبه های بتونی ضد آب با ابعاد و عمق 45 سانتی متری با فاصله 45 سانتی متر از کف استخر ساخته می شود. سپس این جعبه ها با خاک مناسب پر شده و گیاهان در آن کاشته می شوند.

برای استخری که قبلا از آب پر شده است، گیاه آبی را در یک سبد یا لوله یا گلدان می کارند و در سطح آن 2 سانتی متر شن شسته و یا سنگریزه می ریزند تا خاک گلدان، هنگام فرو رفتن در آب، به هم ریخته نشود. در نهایت گیاه کاشته شده را طوری در آب قرار می دهند که طوقه ی گیاه بالای سطح آب قرار گیرد.

در یک استخر خالی با یک لایه خاک، در زمان پر شدن نباید آب مستقیم روی خاک ریخته شود. ابتدا آب، باید از طریق لوله ورودی یا شیلنگ، وارد یک لگن یا ظروف مشابه شود. پر کردن استخر در چندین مرحله انجام می شود. اگر در زمان پر کردن، گیاهی از جای خود بیرون آمده و شناور شد، میتوان با استفاده از قطعات سنگ در محل خود قرار گیرد و ثابت نگه داشته شود.

استخرهای مختلف در باغ آبی

مواد دیگری، مانند چوب، فایبر گلاس، پلاستیک های پلی اتیلن، پلی وینیل کلراید برای ساخت استخر به کار می رود. مخزن های چوبی خیلی بزرگ را از وسط نصف کرده و در زمین دفن می کنند. استخرهایی که از جنس فایبرگلاس هستند، دارای شکل و ابعاد مختلف می باشند که در کنار ماندگاری و دوام بالا؛ هزینه زیادی دارند.

در ساخت استخر یا استفاده از پلاستیک های پلی اتیلن؛ گودالی در زمین حفر کرده و کف و بدنه آن را با ماسه نرم صاف می-کنند و بدنه آن را به گونه ای که لبه های آن 12-15 سانتی متر همپوشانی داشته باشند در زمین نصب می شود. حاشیه ها با خاک و قطعات سنگ و یا کاشت گیاهان کوتاه پوشش داده می شود. این روش سریع و ارزان است اما در اثر تابش نور خورشید بعد از چند سال، پلاستیک ترد و شکننده شده و نشت پیدا می کند.

استفاده از آبراهه و فواره ها در باغ آبی

صدای ریزش و پخش شدن آب از فواره باعث ایجاد آهنگی زیبا و دل انگیز در باغ شده وسکوت باغ را از بین می برد. وجود فواره علاوه بر زیباتر کردن فضا باعث می شود که با پخش شدن آب، مقدار اکسیژن موجود در استخر افزایش یابد که برای جانوران آبزی بسیار مناسب است.

برای اینکه یک گردش آب مناسب در استخر وجود داشته باشد، میتوان با استفاده از خاک حاصل از حفر استخر، یک باغ صخره ای در نزدیک بستر آن احداث نمود و جریان آب را در آن گردش درآورد. وسعت و اندازه آبراهه به هدف و مساحت باغ بستگی دارد. آبراهه ممکن است که دارای یک تا سه آبشار باشد که میتوان ارتفاع مناسب برای آنها را 20 تا 60 سانتی متر در نظر گرفت. زیگراگی بودن آبراهه و  قرار گرفتن سنگ ها در طول شیب بستر؛ به منظره حالت طبیعی تری می دهد.

بهتر است هر آبشار به داخل یک استخر منتهی شود تا صدا ایجاد گردد. آبراهه را میتوان با بتن و یا با استفاده از ورقه های پلاستیکی ساخت. با کمک پمپ، آب به سمت بالای آبراهه هدایت می شود. در صورت قابلیت اجرا در طرح میتوان به آن یک چشمه اضافه کرد یا از سنگ ها و مجمسه های سیمانی و نور پردازی در شب برای افزایش زیبایی و شکوه استخر استفاده نمود (شکل 3).

 

       

شکل 3: استفاده از آبراهه و فواره و  نورپردازی در استخرهای باغ آبی

  نگهداری و مراقبت از باغ آبی

گیاهان آبی، گیاهان مقاومی هستند که در صورت جابجا نشدن به خوبی رشد می کنند. در صورت مشاهده علائم بیماری، گیاهان را از خاک خارج کرده و دوباره گیاهان جدیدی کاشته می شود. اگر نیلوفرهای آبی، برگ زیادی تولید کنند که مانع  نفوذ نور به داخل استخر شوند، آنها را از آب خارج کرده و بعد ار تقسیم کردن، مجددا می کارند.

معمولا بخش های داخلی و سطح دیواره های استخر به واسطه لجن سبز می شود. برای کنترل این مورد میتوان از 30 گرم پرمنگنات پتاسیم یا 115 گرم سولفات مس به ازای هر450 تا 550 متر مکعب آب، استفاده کرد. این عمل، یک هفته بعد باید تکرار شود.

ماهی در استخرهای باغ آبی

بهترین زمان برای وارد کردن ماهی های زینتی به داخل استخر حدود سه هفته بعد از رشد گیاهان و مستقر شدن آنهاست. بهترین ماهی برای استخرها، ماهی زرد طلایی است. کاشت گیاهانی که در عمق آب رشد می کنند باعث می شود، ماهی از دید شکارچیانی نظیر مرغ ماهی خوار به خصوص در استخرهای کم عمق پنهان بماند. ماهی علاوه بر زیباتر کردن فضا، لارو حشرات را از بین می برد (شکل 4 ). تعداد کمی از حلزون های آبی را به داخل استخر وارد می کنند، .تا بقایای گیاهی و حیوانی را از بین ببرند.

شکل 4:  وجود ماهی های زینتی در استخر باعث زیباتر و طبیعی تر شدن باغ آبی می شود.

انواع مختلف گیاهان آبزی در باغ آبی

گیاهان آبزی در 5 گروه مختلف نظیر « جلبک، گیاهان شناور، گیاهان غوطه ور، گیاهان با برگ های هوایی و گیاهان مرزی یا حاشیه ای» قرار می گیرند. غیر از جلبک ها بقیه گیاهان در باغ آبی استفاده می شوند.

گیاهان شناور

بعضی از گیاهان شناور آزاد هستند نظیر عدسک آبی و برخی دیگر مانند نیلوفر آبی و لوتوس آمریکایی، ریشه در بستر کف آب قرار دارد. داشتن برگ های شناوری که مایل به توسعه یافتن دارند و بدون لبه هستند و به شکل پهن روی آب باقی می مانند از ویژگی مشترک تمام گیاهان شناور است. تبادل گازی در این گیاهان از طریق روزنه های روی برگ انجام می شود. پشت برگ ها دارای یک کوتیکول مشخص است که به آب اجازه حرکت می دهد. اپیدرم یا لایه بیرونی سرشار از کلروپلاست می باشد.

شناور شدن برگ ها روی آب به کمک حجره های هوایی توسعه یافته در برگ انجام می شود. مزوفیل برگ دارای سول های اسکلریدی سخت هست که باعث استحکام برگ می شود و از جمع شدن آن جلوگیری می کند. گیاهان زیر، نمونه هایی از این گیاهان هستند (شکل 5).

•             گیاه آپونوژتونAponogetun distachyon ؛

•             براسینا  Brasenia schreberi؛

•             گیاه افسار غورباقه Hydroclaris morsus-rana   

•             نیلوفر آبی زرد Nuphar spp

•             نیلوفر آبی بیدستر Nymphaea odorata

•             گیاه مردابی  Nymphoides

•             بارهنگ آبی گره دار Potamogeton nodosus

•             سه کنجه خیز یا ستاره مرداب  Trapa natans

•             دیس آبی یا نیلوفر آبی بزرگ Victoria regia؛Victoria cruziana

 

       

گیاه آپونوژتون       

براسینا 

گیاه افسار غورباقه

نیلوفر آبی زرد    

   نیلوفر آبی بیدستر 

گیاه مردابی

 بارهنگ آبی گره دار    

         سه کنجه خیز یا ستاره مرداب        

      دیس آبی یا نیلوفر آبی بزرگ

شکل 5

گیاهان غوطه ور

این گیاهان داری ریشه، ساقه و برگ هستند، زیر سطح آب رشد کرده و در ته بستر ریشه می دهند. عمق 30 سانتی متری آب برای این گیاهان از عوامل محدود کننده است.

برگ های این گیاهان، بسیار باریک و منعطف و کوتیکول برگ ها نازک و متخلخل است که باعث انتشار گازها می شود. برگ ها هیچ روزنه ای ندارند و بافت های آوندی نمو کمی دارند به گونه ای که شاخساره ها در آب حرکت می کنند. فضاهای هوای بین سلولی به خوبی توسعه نمی یابد و در نتیجه گیاه با داشتن وزن بیشتر زیر آب باقی می ماند. در ادامه به تعدادی از گیاهان غوطه ور اشاره می شود ( شکل 6 ).

•             سراتوفیلوم   Ceratophyllum spp

•             علف مرداب Elodea Canadensis 

•             شیشه شور مردابی Hippuris vulgaris

•             علف شهپر Isoetes spp

•             پرطاووسی Myriophyllum aguaticum

•             تیزک گندمی Najas graminea

•             بالش آمریکایی Pilularia Americana

•             خندق مارپیچی یا منگوله مارپیچی Ruppia cirrhosa

•             علف انبانی Urticluaria spp

•             یال اسبی Zannicgellia palustris

 

سراتوفیلوم

علف مرداب    

        شیشه شور مردابی  

علف شهپر     

         پرطاووسی       

تیزک گندمی

بالش آمریکایی  

  خندق مارپیچی یا منگوله مارپیچی    

   علف انبانی

یال اسبی

 

گیاهان با برگ های هوایی

در این نوع گیاهان، ریشه در بستر کف آب قرار دارد و برگ ها و گل ها در بالای سطح آب قرار می گیرند. در گیاهان مختلف این گروه شکل و اندازه و محل اتصال برگ متفاوت است. برگ ها از آب بالاتر قرار می گیرند و در قسمت رو و پشت برگ دارای کوتیکول واکسی هستند. مقدار روزنه ها در هر دو طرف برگ دارای تراکم مساوی است. مزوفیل برگ برای افزایش جذب نور توسعه پیدا کرده است.از این موارد میتوان گیاهان زیر را نام برد (شکل 7).

•             لوئی Typha

•             زنبق آبی Iris sp

•             خرغوس Caltha palustris

•             برخی گونه های آلاله

•             نی گیاه Pragmites australis

•             لاله مردابی یا لوتوس هندی Nelumbo nucifera

•             نیلوفر آبی زرد یا لاله مردابی زرد N.lutea

•             کلم مرداب Symphocarpus foetidus

•             گیاه یربامانسا Anemopsis californica

•             گالی یا نی خاردار Sparganium

    

لوئی    

      زنبق آبی 

         خرغوس

یک گونه از آلاله    

نی گیاه  

   لاله مردابی یا لوتوس هندی

نیلوفر آبی زرد    

    کلم مرداب      

        یربامانسا

گالی یا نی خاردار

گیاهان مرزی (حاشیه ای)

گیاهانی با برگ هایی هوایی هستند که در خاک اشباع نزدیک آب رشد می کنند. شکل و اندازه این گیاهان با هم متفاوت است. گیاهان زیر جز گیاهان مرزی هستند (شکل 8 ).

  لوئی Typha spp

نوعی جگن Carex spp

Zizaniopsis spp

  خونفام Lythrum spp

    

 Carex spp  

       Zizaniopsis spp                     

Lythrum spp

 

منابع

قاسمی قهساره، مسعود، گلکاری علمی و عملی،مولف، 1390

سویندل، فیلیپ، ترجمه وجوهی، فرزاد، باغ های آبی، مولف، 1388

دیناروند، مهری، گیاهان ماندابی ایران، طبیعت ایران، 1400

 

 

1 سال پیش بازدید960

دیدگاه کاربران فیداست

لطفا دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید