مینوز گوجه فرنگی

مینوز گوجه فرنگی

شب پره مینوز گوجه فرنگی یکی از خطرناک ترین آفات گوجه فرنگی می باشد(شکل1).این آفت علاوه بر گوجه فرنگی از بادمجان ، سیب زمینی ، فلفل و علف های هرز خانواده سولانسه از جمله تاتوره و تاج ریزی تغذیه می نماید. میزان خسارت این آفت به محصول گوجه فرنگی بین 50 تا 100 درصد است.

شکل(1) حشره کامل و بالغ شب پره مینوز گوجه فرنگی

این آفت گرچه به انواع کشت های گوجه فرنگی حمله می کند ،اما در خصوص گوجه فرنگی های گلخانه ای خسارت بالاتری به ثبت رسیده است.

منشاء شب پره مینوز گوجه فرنگی از آمریکای لاتین است ، که از طریق انتقال بقایای گیاهی خانواده سولاناسه در مدت زمان کوتاهی ، این آفت توانست به کشورهای همسایه مانند کویت ، ترکیه و بحرین وارد شود.

ابتدا لاروی این حشره به عنوان ضدآفت و برای از بین بردن سایر آفات کشاورزی در اختیار کشاورزان قرار گرفت ، تا بتوانند آفت های مخرب محصولات کشاورزی خود را از بین ببرند.اما متاسفانه پس از مدتی که مورد استفاده قرار گرفت ، شاهد خسارت و زیان هایی از سوی خود این ضد آفت شده اند و به عنوان آفت مخرب ، کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی را از بین می برد.

این آفت برای اولین بار در ایران در تیرماه 89 در یک مزرعه گوجه فرنگی در اطراف ارومیه جمع آوری و شناسائی شده است . در استان فارس در شهریور ماه 1390 خسارت آفت در یک مزرعه گوجه فرنگی مشاهده و سپس از مزارع گوجه فرنگی سایر شهرستان ها گزارش گردید.

با توجه به زیر کشت گوجه فرنگی و تنوع آب و هوایی و کشت خارج از فصل گوجه فرنگی  و توانایی فوق العاده آفت در استقرار ( تخم گذاری و تعداد نسل زیاد)و خسارت زایی ، این آفت می تواند تهدیدی جدی و عامل محدود کننده کشت و تولید گوجه فرنگی در باشد.

شکل شناسی

حشرات بالغ (پروانه ها ):حشرات کامل به رنگ قهوه ای ، خاکستری با طول بدن 6-5 میلی متر بوده و عرض آن  با بال باز حدود 10 میلی متر است. شاخک ها بلند و نخی شکل می باشد.بندهای شاخک به صورت یک در میان سیاه و سفید هستند ،که از مشخصه های مهم حشرات کامل است.

تخک ها: بیضی شکل به رنگ سفید مایل به کرم  تا زرد روشن و یا زرد مایل به صورتی می باشند.

لاروها:

در ابتدای رشد به رنگ سفید مایل به کرم و سپس با توجه به محل تغذیه به رنگ قهوه ای مایل به سبز(برگ خواری) و سبز مایل به قهوه ای ( میوه خواری ) تغییر رنگ می دهند. گاهی در سن آخر لاروی به رنگ سبز متمایل به صورتی دیده می شوند. یکی از مشخصه های لاروها وجود نوار عرضی منقطع سیاه رنگ در انتهای سر می باشد.

شفیره ها:

به شکل مخروط، انتهای قسمت جلویی گرد و انتهای قسمت عقبی باریک می باشدشکل (2).رنگ آنها ابتدا سبز، سپس قهوه ای و در نهایت به صورت قهوه ای تیره دیده می شود. شفیره بسته به شرایط محیطی در خاک ، درون دالان ها و یا سطح برگ تشکیل می شود. اگر شفیره در خاک تشکیل نگردد، معمولا یک پیله ابریشمی آن را در بر می گیرد.

شکل (2) شفیره در مرحله آخر به رنگ قهوه ای تیره

زیست شناسی

حشره ماده تخم های خود را به صورت انفرادی عموما روی برگ های گیاه و یا سایر قسمت ها از جمله ساقه و میوه می گذارد.هر حشره ماده می تواند تا 260 عدد تخم در طول زندگی خود بگذارد. تخک ها بعداز 7-5 روز باز می شوند. این آفت داراری  4 سن لاروی می باشد . لاروهای سن آخر با تنیدن پیله ابریشمی در اطراف خود و یا بدون تنیدن پیله ابریشمی عموما در عمق 2-1  سانتیمتر خاک و یا سطح خاک و یا داخل دالان های لاروی روی برگ و یا درون میوه تبدیل به شفیره می شوند. طول دوره شفیرگی بین 13-10 روز است. طول دوره زندگی یک نسل آفت بین 90-65 روز متغیر می باشد. این آفت در مناطقی  که شرایط آب و هوایی مساعد باشد در تمام طول سال فعال بوده و تا 12 نسل در سال تولید می کند.

رفتارهای آفت

از آن جا که شناخت رفتارهای آفت می تواند در بکارگیری روش های صحیح کنترل آن موثر باشد در زیر به تشریح این رفتارها پرداخته شده است .

1- حشرات کامل آفت در طلوع و غروب آفتاب بسیار فعال بوده و در طول روز بین برگ های گیاه میزبان استراحت می کنند.

2- حشرات نروماده در طول دوره زندگی خود چندین بار جفت گیری می کنند. جفت گیری عموما در سپیده دم صورت گرفته و تخم ریزی عمدتا در شب انجام می شود.

3- حشرات کامل نرو ماده های باردار واکنش بسیار قوی به نور داشته ، و شب ها به سمت منبع نور جلب می شوند.

4- لاروها جهت تغییر سن لاروی و یا ایجاد آلودگی در برگ های جدید و یا هنگام تبدیل شدن به شفیره از دالان های لاروی خارج می شوند.

نحوه خسارت آفت

لاروهای سنین مختلف از برگ ها و میوه ها و ساقه در تمام مراحل رشد گیاه تغذیه می کنند( شکل 3).

شکل (3) خسارت شب پره به میوه و برگ

لاروها عموما برگ ها را ترجیح می دهند اما خسارت به میوه ها نیز وارد می شود. بیشترین علائم خسارت روی برگ ها  از طریق ایجاد لکه های تاولی است .لارو های سن یک به داخل بافت برگ نفوذ کرده و از سبزینه برگ(پارانشیم) تغذیه می کنند. نزدیک سوراخ خروجی لارو روی برگ فضولات سیاه رنگ دیده می شود. در آلودگی های زیاد ، برگ ها پیچیده ، بدشکل، پژمرده و کاملا خشک شده و در نهایت کل بوته خشک می شود.

لاروها نیز به داخل میوه نفوذ کرده و از بافت میوه تغذیه می نمایند. درون دالان های ایجاد شده روی میوه، قارچ های عامل پوسیدگی رشد کرده و باعث پوسیده شدن میوه و کاهش کیفیت و بازار پسندی میوه می شوند. خسارت این آفت به طور مستقیم مربوط به کاهش سطح فتوسنتزی برگ ها ومیزان تولید بوده و زیان اقتصادی آفت مربوط به عدم بازارپسندی میوه های آلوده و خسارت وارده به میوه ها می باشد.

ردیابی و پایش آفت

در طول فصل زراعی لازم است، به صورت مستمر برگ ها و میوه ها در مزرعه بررسی شده و در صورت مشاهده علائم خسارت سریعا مراتب به مراکز جهاد کشاورزی اعلام گردد. همچنین با نصب یک تله نوری و یا فرمونی در مزرعه می توان آفت را ردیابی و شناسائی نمود.

1-ردیابی در مناطق غیرآلوده ( برای تشخیص حضور آفت)

-ردیابی مشاهده ای

بازدید میوه هاو گل ها و برگ های گیاه میزبان و مشاهده آثار مینوز بر روی برگ ها و خروج توده های فضولات لاروی بر روی ساقه و میوه گیاه میزبان، از دیگر روش های مهم ردیابی این آفت می  باشد.

-ردیابی فرمونی:

ردیابی با استفاده از فرمون های سنتز شده و با کمک تله های دلتا ، جکسون تشت های آبی در محل های تولید گوجه فرنگی شکل(4).

شکل(4) ردیابی فرمونی به کمک تله دلتا

 

2-ردیابی در مناطق آلوده :( برای تشخیص نوسانات جمعیت و تعیین زمان مبارزه)

ردیابی با استفاده از فرمون های سنتز شده و با کمک تله های دلتا ، جکسون و تشت های آبی در محل های تولید گوجه فرنگی

 اقدامات کنترلی

برای کنترل آفت اقدامات مدیریتی زیر ضروری می باشد.

الف: مبارزه زراعی

1- آبیاری مناسب و جلوگیری از تنش های آبی در گیاه امری ضروری و مهم  در جهت کنترل آفت می باشد ، که بایستی به آن توجه شود . لازم است مزرعه به صورت منظم آبیاری شده و از تشنگی در گیاه جلوگیری شود. در این راستا کشاورزان محترم باید متناسب با میزان آب موجود اقدام به کشت گوجه فرنگی نموده و از کشت اضافی خودداری نمایند.

2- از بین بردن علف های هرز مزرعه از جمله تاتوره و تاج ریزی در طول فصل زراعی.

3- جمع آوری و معدوم نمودن میوه های آلوده در طول فصل زراعی.

4- گوگردپاشی مزرعه در مناطق معتدل.

5- بقایا و اندام های گیاهی بایستی بلافاصله پس از پایان فصل کشت جمع آوری و معدوم و مزرعه شخم زده شود.

6- جلوگیری از ورود حشرات بالغ به گلخانه با استفاده از توری ضد حشره و نیز استفاده از درب های دوتایی ورودی به گلخانه شکل (5).

شکل(5) توری ضد حشره ( مبارزه زراعی)

7- نصب تله های فرمونی در محل های تولید نشاء برای حصول اطمینان از عدم آلودگی گیاهان و استفاده از نشاء های سالم.

ب: شکار انبوه آفت

با توجه به گرایش قوی حشرات کامل آفت ( پروانه های نر و ماده های بارور) به نور می توان با نصب تله های نوری(نور+ تشت آب)به 6-5 عدد در هر هکتار نسبت به شکار انبوه و به دام انداختن پروانه ها اقدام نمود. که این روش در نهایت منجر به کاهش جمعیت آفت می شود.

با نصب تله فرمونی جلب کننده حشرات نر(فرمون+ تشت آب) به تعداد 40 تا 50 عدد در هکتار ، می توان نسبت به شکار انبوه پروانه های نر آفت اقدام نمود. این روش نیز منجر به کاهش جفت گیری حشرات ماده و در نتیجه کاهش تولید مثل می شود. در مزارعی که جمعیت آفت زیاد می باشد ، توصیه می شود از تلفیق تله نوری و فرمونی استفاده شود.

نکات ضرور ی در نصب تله ها:

تله ها باید متناسب با رشد بوته ها در ارتفاع مناسب(60-40 سانتیمتری) از سطح زمین نصب شوند.

منبع نور لازم است در ارتفاع 15-10 سانتیمتری و فرمون در ارتفاع 10-5 سانتیمتری از سطح آب تشت نصب شده و در داخل تشت به همراه آب مقداری مایع ظرفشویی و یا روغن ریخته شود . لازم به ذکر است که قرار دادن تله ها در ارتفاع پایین باعث تجمع آفت روی بوته های نزدیک تله های نوری شده و خسارت آفت روی این بوته ها بیشتر می شود.

  • استفاده از آفت کش های با منشاء گیاهی مانند آزادراختین به نسبت 10-5 در هزار در کنترل آفت مینوز برگ گوجه فرنگی موثر است . محلول پاشی روی گیاه و خاک پای بوته ها توصیه می شود.
  • حذف و معدوم نمودن برگ ها و میوه های آلوده ( به همراه لاروها)در محل های آلودگی
  • استفاده از نوارهای نایلونی چسبناک : این نوارهای چسبناک را در کف یا بصورت عمودی در داخل گلخانه ها نصب می کنند.

ج: مبارزه شیمیایی

مبارزه شیمیایی به عنوان آخرین راه حل کنترل محسوب می شود شکل (5) .چنانچه پس از بکارگیری روش های زراعی و شکار انبوه آفت، همچنان جمعیت و خسارت مشهود باشد؛ می توان با استفاده از حشره کش های مناسب شیمیایی ، گیاهی و بیو لوژیک بر اساس توصیه های کارشناسان اقدام به مبارزه نمود.

شکل(6) مبارزه شیمیایی (آخرین راهکارمبارزه با شب پره)

 

والبته مبارزه شیمیائی با این حشره به دلیل آن که لاروها درون دالان ها و داخل گیاه هستند و در نتیجه در معرض سم قرار نمی گیرند، مشکل می باشد.

سم پاشی با دز یک در هزار حشره کش اسپینوزاد یا ایندوکسی کارب و حشره کش دیمیلین به نسبت یک در هزار علیه لاروهای آفت مینوز برگ گوجه فرنگی موثر است . اما ممکن است اثرات سویی روی عوامل کنترل بیولوژیک یا حشرات گرده افشان داشته باشد. تعداد دفعات مصرف حشره کش ها در هر فصلی برای جلوگیری از بروز مقاومت در حشره محدود شود.

نکات مهم در سمپاشی

با توجه به فعالیت آفت در غروب و اوایل شب سم پاشی باید در غروب و اوایل شب و یا صبح زود انجام گیرد.

جهت جلوگیری از ایجاد مقاومت در آفت رعایت تناوب سموم مصرفی الزامی می باشد.

برنامه مدیریت تلفیقی آفت

-کشت متناسب با میزان آب موجود وآبیاری مناسب مزرعه و جلوگیری از استرس آبی

-گوگرد پاشی مزرعه در مناطق معتدل

-شکار انبوه آفت با استفاده از تله های نوری و فرمونی

-مبارزه شیمیایی طبق نظر کارشناسان حفظ نباتات در صورت ضرورت

- جمع آوری و معدوم نمودن میوه های آلوده در طول فصل زراعی

-جمع آوری و از بین بردن بقایای گیاهی بلافاصله پس از پایان فصل کشت

-شخم مزرعه بلافاصله پس از پایان فصل کشت

مبارزه بیولوژیک

لاروهای شب پره به دفعات و در مراحل رشدی مختلف از دالان های خود خارج می شوند، بنابراین محلول پاشی با حشره کش میکروبی بی. تی مطابق دستورالعمل گفته شده ، توصیه می شود شکل(7).

شکل(7) حشره کش میکروبی B.T

استقرار سریع سن های شکارگر روی گیاه بهترین راه مقابله با آفت است . طبق بررسی ها زنبور تریکوگراما می تواند تخم های این حشره را پارازیته کند.

بر اساس مطالات صورت گرفته تریکوگراما حداکثر 28 درصد تخم های مینوز گوجه فرنگی را می تواند پارازیته کند. طبق مطالعاتی که در آمریکا صورت گرفته یک گونه زنبور به عنوان پاراتیوئید مهم لاروهای مینوز گوجه فرنگی ذکر شده است . بر اساس بررسی هایی که انجام دادند، میزان پارازیتیسم توسط این زنبور 30  درصد برآورده شده است. اینک استفاده از این حشره در مبارزه بیولوژیک با مینوز گوجه فرنگی مورد بحث و تبادل نظر بین کارشناسان می باشد.

 

منابع و مطالعات بیشتر

1-چراغیان،ا،راهنمای شناسائی ،ردیابی و کنترل آفت شب پره مینوز گوجه فرنگی ،نشر سازمان حفظ نباتات کشور،1390

2-صفوی،س،ا.و صفوی س،م.،شب پره مینوز گوجه فرنگی(شکل شناسی ،زیست شناسی ، روش های ردیابی و مدیریت آفت)،انتشارات خروش، 1390

3-ذاکری،ملیحه.عباسی،جاوید.موذن، حمید. مصلایی،محمد کاظم .شناسایی و روش های کنترل آفت شب پره مینوز گوجه فرنگی.انتشارات مدیریت هماهنگی ترویج کشاورزی. زمستان 1393

 

1 سال پیش بازدید929

دیدگاه کاربران فیداست

لطفا دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید