کاشت و پرورش زردچوبه

کاشت و پرورش زردچوبه

آشنایی با کاشت و نحوه پرورش زردچوبه

زردچوبه، پودر خشک شده ریزوم گیاه Curcuma Longa است که به عنوان طعم دهنده به مواد غذایی استفاده می شود. زردچوبه از قدیمی ترین گیاهان ادویه ای جهان است که در صنایع بهداشتی، عطرسازی، داروسازی و غذایی کاربرد فراوانی دارد. با استفاده از زردچوبه میتوان لباس های پشمی، ابریشمی و پنبه ای را رنگ کرد. این ادویه به دلیل رنگ و مزه اش در اروپا به زعفران هندی مشهور است. بیشترین میزان کشت و کار زردچوبه در جهان به هندوستان برمی گردد، به طوری که کشت این محصول از صدها سال پیش در هند رواج داشته است.

زردچوبه؛ گیاهی علفی و چند ساله از خانواده زنجیبل است. ارتفاع گیاه بین 60 تا 90 سانتی متر است. برگ های سبز رنگ آن؛ بلند و نوک تیز بوده و به شکل دسته ای روی ساقه قرار می گیرند. گل های آن شیپوری شکل و زرد رنگ است. ریشه زردچوبه، بسیار با ارزش است و دارای دونوع ریزوم اصلی مادری و ریزوم فرعی (ثانویه) می باشد. ریزوم ها (ساقه های زیرزمینی) گیاه قدرت انشعاب زیادی دارند (شکل های 1تا3). مقدار اسانس موجود در ریزوم، به شرایط محیطی محل کاشت و نوع گونه بستگی دارد. رنگ این گیاه به علت وجود ماده کریستالی کوکورمین است.

شکل 1: بوته زردچوبه و برگ های آن

     

       شکل 2: گل گیاه زردچوبه

شکل 3: ریزوم زردچوبه

شرایط مورد نیاز کاشت گیاه زردچوبه

زردچوبه را می توان در ارتفاع 1500 متری سطح زمین کشت کرد. دمای 20 تا 30 درجه سانتی گراد برای پرورش زردچوبه مناسب است. این گیاه به بارندگی حدود 1500 تا 2250 میلی متر نیاز دارد. زردچوبه گیاهی، نسبتا سایه دوست است. خاک-های سبک شنی یا رسی-لومی که حاصلخیز بوده و زهکشی خوبی دارند؛ برای کاشت زردچوبه مناسب هستند. جوانه های تازه روییده شده زردچوبه به نور شدید حساس هستند؛ از این رو در بسیاری از مناطق در زیر سایه بان و یا گلخانه های ساده کشت می شوند. ریزوم هایی که در سایه بان ها کشت می شوند؛ عملکرد بالاتری نسبت به ریزوم های مزرعه دارند(شکل 4). کشت زردچوبه در زیر سایه بان باعث تولید گل های بسیار زیبا در این گیاه می شود که از آن به عنوان یک گیاه زینتی نیز میتوان استفاده نمود (شکل 5).

شکل 4: کاشت گیاه زردچوبه در فضای باز؛ گلخانه و سایه بان

شکل 5: گل زیبای زردچوبه که به عنوان یک گیاه زینتی بسیار چشم نواز است.

آبیاری و کوددهی مناسب و اصولی نقش مهمی در رشد و افزایش عملکرد ریزوم دارد. اضافه کردن 20 تا 25 تن در هکتار کود دامی در هنگام آماده سازی زمین (پاییز) توصیه می شود. در خاک های فقیر و ضعیف این مقدار به 75 تا 100 تن در هکتار افزایش می یابد. مقدار کودهای شیمیایی مورد استفاده به وضعیت خاک بستگی دارد اما به طور کلی اضافه کردن 100 کیلوگرم ازت و 100 کیلوگرم اکسید فسفر و 200 کیلوگرم اکسید پتاس بسیار مفید است. قبل از کاشت یک سوم کود پتاس و تمام کود فسفره باید به خاک اضافه گردد. یک سوم کود ازته؛ یک ماه بعد از کاشت مصرف می شود. باقیمانده کودهای ازته و فسفره را دو ماه بعد از کاشت به خاک اضافه می کنند.

تکثیر زردچوبه

زمان مناسب کاشت در مناطق پرباران؛ اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت است. تکثیر این گیاه از طریق ریزوم های مادری و فرعی است. درگیاهانی که با استفاده از ریزوم اصلی (مادری) کشت می شوند، مقدار رشد ریشه، بهتر و بیشتر است، هم چنین مقدار عملکرد محصول نیز افزایش می یابد. چنانچه در یک مزرعه از ریزوم های اصلی و فرعی برای کاشت استفاده شود، اختلاف زیادی در رشد و نمو گیاهان دیده می شود. از این رو بهتر است که ریزوم مادری را با برش طولی نصف کرده و سپس کاشت.

ریزوم مورد استفاده باید وزنی بین 33 تا 44 گرم داشته باشد و به اندازه کافی رسیده باشد. قبل از کاشت باید ریزوم ها را با مخلوطی از سموم دیتا (0.3درصد) و ام-45 و مالاتیون 0.5درصد به مدت نیم ساعت ضدعفونی کرد، سپس در عمق 4 تا 5 سانتی متری کاشت .

زردچوبه به دو روش کرتی و جوی پشته ای کاشته می شود. مقدار عملکرد در روش کرتی به علت تراکم بیشتر، 80 درصد بالاتر است. فواصل کاشت بسته به نوع و حاصلخیزی خاک و شرایط محیطی بین 30 تا 90 سانتی متر است. فاصله دو بوته از هم در طول ردیف بین 20 تا 25 سانتی متر می باشد. بعد از کاشت معمولا؛ فواصل بین ردیف ها را با استفاده از برگ سبز موز و یا نیشکر می پوشانند؛ تا شدت نور آفتاب به گیاه صدمه نزند. در برخی مواقع نیاز است که در زمان رشد گیاه نیز، فاصله گیاهان؛ با استفاده از برگ های سبز پوشانده شود. در هندوستان در زمان کشت و حدود 2 ماه بعد از کاشت؛ مزرعه را با برگ های سبز می پوشانند.

آبیاری در مزرعه زردچوبه اهمیت بسیار زیادی دارد. بسته به شرایط اقلیمی محل کاشت و میزان تبخیر و تعرق گیاه در خاک های سبک هر 15 تا 20 روز و در خاک های سنگین هر 40 تا 35 روز آبیاری صورت می گیرد. تنش خشکی و کاهش رطوبت در زمان تولید ریزوم خسارت جبران ناپذیری را اعمال می کند.

برداشت زردچوبه

زمان برداشت بسته به نوع گونه، حدود 7  تا 9 ماه بعد از سبز شدن ریزوم می باشد. اواسط پاییز تا اواخر زمستان زمان مناسبی برای برداشت است. قبل از برداشت قسمت های سبز گیاه را قطع کرده و زمین را شخم می زنند. آبیاری مزرعه قبل از برداشت باعث سهولت در برداشت می شود. بعد از خارج کردن اندام های زیرزمینی؛ ریزوم های فرعی را از ریزوم اصلی جدا کرده و تمیز می کنند (شکل 6).

ریزوم هایی که قرار است برای تکثیر مورد استفاده قرار گیرند؛ باید کاملا رسیده؛ سالم و عاری از عوامل بیماری زا باشند. برای نگهداری بذرها، گودالی به عمق 60 سانتی متر در مکانی خشک و خنک حفر می کنند و بذرها را در آن قرار می دهند.

شکل 6: برداشت زردچوبه

فراوری زردچوبه

-شست وشو، پختن و خشک کردن

زردچوبه، باید 2 تا 3 روز بعد از برداشت فرآوری شود. برای این کار ابتدا؛ ریزوم ها زا شسته، سپس آن را در طرفی پخته و در برابر آفتاب خشک می کنند. پختن ریزوم های مادری و دختری باید جداگانه صورت پذیرد. در روش سنتی ریزوم را در ظرفی سفالی، گالوانیزه و یا مسی به مدت 45 تا 60 دقیقه می پزند. مقدار آبی که در ظرف ریخته می شود؛ به اندازه ای است که ریزوم ها خیسانده شوند. حرارت دیدن ریزوم ها تا زمانی ادامه دارد که روی ظرف، کف ایجاد شود و بخار سفید رنگ همراه با بوی خاصی متصاعد شود.

در روش جدید؛ از ظروف فلزی به ابعاد 90*55*40 سانتی متر استفاده می شود. برای این کار ابتدا؛ ریزوم ها را در ظرفی حاوی 0.1 درصد کربنات و یا بی کربنات فرو برده و سپس در ظرف فلزی می پزند تا نرم شود. ریزوم های پخته شده را در برابر آفتاب در لایه های 5 تا 7 سانتی متری روی حصیر خشک می کنند. معمولا در شب؛ ریزوم ها را جمع کرده و در روز مجددا پهن می کنند.10 تا 15 روز بعد ریزوم ها خشک می شوند. رطوبت مجاز در اندام خشک شده بین 8 تا 10 درصد است.

 -براق نمودن زردچوبه

ریشه های خشک شده زردچوبه؛ قبل از عرضه به بازار باید صیقل داده شوند. برای صیقل دادن، ریشه های زردچوبه را در ظرفی مدور مانند طبل و یا بشکه که برروی محوری مستقر شده ریخته و سپس آن را به صورت دستی یا ماشینی به حرکت در می آورند. در اثر مالش ریزوم ها به هم و به کناره ظرف، براق و صیقلی شدن ریشه انجام می شود. اضافه کردن توری متخلخل در داخل ظرف مورد نظر باعث افزایش میزان صیقل یافتگی می شود.

-رنگ نمودن ریزوم زردچوبه

برای بهبود در رنگ زرد ریزوم و افزایش بازار پسندی؛ مایع معلق ترکیبی زیر را در زمان صیقل دادن به ظرف اضافه می کنند.

+آلوم 40 گرم

+ پودر زردچوبه 2 کیلوگرم

+روغن کرچک 140 گرم

+سولفات سدیم 30 گرم

+اسیدکلریدریک غلیظ 30 سی سی

این مقدار برای صیقل دادن 100 کیلو زردچوبه کاربرد دارد. این ترکیب مایع در 10 دقیقه آخر زمان براق نمودن به شکل رسوب دهی بر روی قطعات ریزوم؛ باعث بهتر شدن رنگ زردچوبه می شود.

معمولا زردچوبه به دو شکل پودر شده (ریزوم های آسیاب شده و یا به شکل خشک (ریزوم های آسیاب نشده) به بازار ارائه می گردد.

آفات و بیماری های گیاه زردچوبه

زردچوبه گیاهی پر رشد با برگ و ساقه های ترد و آب دار می باشد که مورد علاقه آفات و حشرات است.

کرم برگ خوار ( punctiferalis Conogethes): این آفت با تعذیه از بخش های رویشی گیاه به خصوص ساقه مرکزی و ایجاد حفره به تولید محصول خسارت می زند. برای مبارزه از سم مالاتیون هر ماه یک بار استفاده شود.

حلزون: با تغذیه از شیره گیاهی باعث ضعیف شدن و از بین رفتن گیاه می شود. وجود حلزون در انبار؛ قدرت جوانه زنی ریزوم را کاهش داده و باعث پژمردگی ریزوم می شود. بهتر است ریزوم ها قبل از کاشت و در زمان انبارداری با محلول کینال فوس ضدعفونی شوند.

بیماری پوسیدگی پیتیومی: این بیماری با آلوده کردن بخش های نرم بافت گیاهی به خصوص ساقه ی گیاه را از بین می-برد. ضدعفونی خاک و ریزوم با قارچکش دیتان-ام 45 توصیه می شود.

بیماری لکه برگی: لکه های بیضی، مستطیلی با اشکال نامنظم در بخش های مختلف برگ به گیاه آسیب می زند. محلول-پاشی با قارچکش دیتان-ام 45، برای مبارزه با این بیماری؛ موثر می باشد. برای مبارزه با عامل بیماری استفاده از سموم مانکوزب و کاربندازیم به مقدار 3 گرم در لیتر و یا سم پروپیکونازول به غلظت 2 در هزار نیز توصیه می-گردد.

بیماری نماتد ریشه: ریشه گیاه مورد حمله عامل بیماری قرار گرفته و از آن تعذیه می شود. در نهایت گیاه از بین رفته و نابود خواهد شد. استفاده از آلدی کارب و گرانول کاربوفوران به مقدار یک کیلو در هکتار نقش مهمی در کنترل بیماری دارد.

در بیماری هایی باکتریایی استفاده از سموم اکسی کلرور مس، به مقدار 3 گرم در لیتر نقش موثری در مهار بیماری دارد.

 

منابع و مطالعات بیشتر

امید بیگی، رضا، تولید و فراوری گیاهان دارویی (جلد سوم)، انتشارات آستان قدس رضوی، 1392

 حسنپور اصطهباناتی، ابوالقاسم، آشنایی با کشت زردچوبه، سازمان نظام مهندسی و منابع طبیعی، 1398

دانشیان، جهانفر، زراعت گیاهان ادویه ای، آموزش ترویج کشاورزی، 1394

9 ماه پیش بازدید1380

دیدگاه کاربران فیداست

لطفا دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید