کنترل تریپس پیاز

کنترل تریپس پیاز

 

پیاز یکی از سبزی های مهم و مشهور دنیا است . این سبزی در بیشتر نقاط دنیا کشت می شود. پیاز گیاه بومی جنوب غربی آسیا و احتمالا مربوط به ناحیه ای بین فلسطین و هندوستان و یا منطقه شرق مدیترانه می باشد. بعضی ایران را موطن اصلی پیاز می دانند، از زمان های قدیم پیاز کشت می شده است و مردم به خصوصیات این سبزی پی برده اند، نام علمی پیاز Allium cepa  و از خانواده سوسنی ها است.

از آفات مهم واصلی زراعت پیاز در اغلب مناطق کشور ، تریپس  است که علاوه بر پیاز دارای میزبان های مختلفی از جمله توتون، گندم ، یونجه، سیب زمینی، گوجه فرنگی، باقلا، کرفس، بادام زمینی ، نخود و جعفری است.

سطح کشت پیاز طبق آمار وزارت جهاد کشاورزی تا پایان سال 88 در ایران حدود 50 هزار هکتار بوده که از این میزان حدود 49 هزار هکتار آبی و هزار هکتار کشت دیم می باشد شکل (1). از نظر تولید جهانی کشورهای عمده شامل :  چین ، هند ، روسیه ، پاکستان و ترکیه می باشد. پیاز ایران به میزان کم به کشورهای آذربایجان ، ارمنستان ، امارات ، قطر، عراق و بحرین صادر می گردد.

شکل(1) کشت پیاز بصورت آبیاری

انواع پیازهای ایرانی عبارتند از :

- پیازهای قرمز شامل : پیاز آذرشهر، پیاز اصفهان، پیاز ری و پیاز طارم

- پیازهای سفید شامل: پیاز قم و کاشان

- پیازهای بنفش شامل: پیاز کهریزک

-پیازهای صورتی شامل: پیاز نوشهر

گیاه شناسی:

پیاز با نام علمی Allium cepa خانواده Alliaceae  با تعداد کروموزوم پایه (2n=16) است. این گیاه تک لپه ای و 2 ساله برای تولید گل و بذر و 1 ساله برای تولید محصول می باشد. ریشه این گیاه افشان و بسیار سطحی است. ساقه گیاه گل دهنده و در برش طولی قلبی شکل است. میوه از نوع کپسول و سوخ همان ساقه زیرزمینی گیاه است. گل آذین پیاز چتری و تعداد زیادی گلچه دارد. هر گل حداکثر 6 بذر تولید می کند. پیاز دارای دو نوع برگ است:

!-برگ های تغییرشکل یافته که همان فلس های پیاز است و برای گیاه ارزش غذایی و ذخیره ای دارد.

2-برگ های فتوسنتز کننده در دو ردیف عمودی با پهنک توخالی است.

مراحل چرخه زندگی تریپس

تریپس حشره ای پلی فاژ بوه و از اهمیت اقتصادی بالایی برخوردار است .حشرات نر فاقد بال هستند و حشرات ماده در انتهای شکم دارای تخم ریز هستند. تخم های تریپس مانند دانه لوبیا و به  رنگ سفید که به صورت انفرادی ، در داخل محفظه ای در زیر اپیدرم برگ قرار می دهند. زمستان گذرانی این حشره به صورت حشره کامل و پوره روی گیاهان  ، بقایای گیاهی ، علف های هرز و یا زیر کلوخه ها و شکاف های زمینی می باشد. مراحل زیستی این آفت شامل تخم، لارو، پوره، پیش شفیره، شفیره و بالغ است ، و سیکل زندگی آن از تخم تا حشره کامل 9 روز طول می کشد. این حشره به طریق پارتنوژنز یا دختر زایی تولی مثل می کند . حشرات ماده بلافاصله پس از ظهور ، تغذیه و تخم گذاری می کنند. حشرات کامل پرواز حقیقی ندارند و تنها قادرند از یک گیاه به گیاه دیگر بروند، ولی مسافت های طولانی را می توانند توسط باد طی کنند. این آفت چند نسلی است شکل (2).

شکل 2) حشره کامل تریپس ( بیشترین خسارت به پیاز و سیر)

پوره ( حشره نابالغ):

1-شکل و اندازه: خیلی ریز حدود2/1 -5/0 میلیمتر است و شکل بدن آن لاغر ، بسیار بلند، باریک و ظریف است. چشم های آن سیاه رنگ است و به راحتی دیده و تشخیص داده می شوند. شاخک های آن کوتاه هستند. تفاوت میان پوره و حشره ی کامل در این است که پوره ی تریپس بال ندارد و آنها به پرواز نیستند.

2-رنگ: سفید متمایل به زرد

3-محل فعالیت: پوره تریپس بیشتر در میان برگ های جوان که تازه باز می شوند و در میان جوانه ی اصلی گیاه دیده می شود.

4-رفتار: پوره ی تریپس جوان ترین برگ های گیاه را نسبت به بقیه اندام گیاه برای تغذیه ترجیح می دهد. پوره ها به سرعت حرکت می کنند، برای اینکه خود را در میان برگ ها پنهان کنند.

شفیره :

1-شکل و اندازه: بسیار ریز و شفیره ی تریپس در مرحله ی بین پورگی و حشره ی کامل تریپس ظاهر می شود. آنها دارای شاخک های کوتاه و بال های بسیار کوتاه پدیدار شده و قابل رویت می باشد، اما کوتاه و قابل استفاده نیستند.

2-رنگ: زرد تا قهوه ای

3-محل فعالیت: چسبیده به تنه و ساقه ی گیاه در خاک

-زیست شناسی: در این مرحله تریپس هیچگونه تغذیه ای ندارد.

حشره بالغ

1-شکل و اندازه: اندازه ی حشره ی کامل  بیش از 2 میلیمتر است. در حشره ی کامل بال ها به طور کامل توسعه یافته ولی این بال ها نسبت به بال های سایر حشرات خیلی متفاوت هستند.آنها دارای یک بال طولی هستند، که چندین مو بصورت عمودی به آن متصل است. موها در حاشیه ی بال ها ظاهرشده است. وقتی حشره در حال استراحت است، بال ها موازی با بدن به پشت حشره تا می خورند.

2-رفتار: حشره ی بالغ نسبت به پوره و شفیره حرکت بیشتری دارد، زیرا آنها می توانند پرواز کنند و جلب رنگ های زرد و سفید می شوند. اغلب اوقات مانند مگس ها سطح برگ را پوشانده و در معرض دید می باشند.

میزبان

پیاز و سیر نسبت به سایر گیاهان به عنوان میزبان از طرف تریپس ترجیح داده می شوند. آنها می توانند بدون هیچ مشکلی روی چندین گیاه از قبیل: پنبه، کلم ، گوجه فرنگی، خیار، بادمجان، کرفس و باقلا زندگی می کنند، و شما می توان تریپس را روی سایر کشت ها و گیاهان علفی و درختان غیر مثمر و مثمر پیدا کرد شکل(3).

شکل(3) خسارت تریپس به برگ( بخصوص برگ های جوان)

اکولوژی و بیولوژی

تریپس می تواند تمام چرخه ی زندگی خود را در 30-14 روز کامل کند. در درجه حرارت بالای 30 درجه سانتی گراد محیط ممکن است ، چرخه ی زندگی تریپس به 10 یا 11 روز کاهش پیدا کند . حشره ی کامل می تواند بیش از 20 روز عمرکند؛ و تریپس برای تولید مثل نیاز به جفت گیری ندارد و حشرات ماده ای که بدون جفت گیری تولید مثل می کنند، فقط حشره  ماده تولید می کنند ، که هر حشره ماده می تواند بیش از 80 تخم بگذارد. در بعضی مناطق دست نخورده ی جهان جمعیت تریپس را حشرات ماده تشکیل می دهند. این حالت از تولید مثل اهمیت زیادی دارد ، زیرا یک تریپس می تواند در مدت زمان کوتاهی جمعیت بسیار زیادی را تولید کند.

مشخصات آفت:

در یک فصل زراعی تعدا نسل این آفت بسیار زیاد ممکن است تا 10 نسل برسد . این آفت اغلب در لابه لای برگ ها مخفی می شود. به طوریکه در زمان شروع خسارت به راحتی قابل تشخیص نبوده و هنگام مساعد شدن شرایط آب و هوایی ، شروع به تکثیر می کند. تریپس در تمام طول دوره ی زندگی خسارت می زند.

*تریپس بالغ ، حشره ای کوچک( بیش از 2 میلی متر) که به رنگ قهوه ای زر بوده و نوارهای تیره ای در طول سینه و شکم آن وجود دارد.

*تخم به رنگ سفید تا زرد، قابل مشاهده توسط میکروسکوپ

*فرم نابالغ خیلی کوچک، بدن کشیده ، به رنگ سفید تا زرد روشن ، بیضوی ، بلند و باریک ، دارای شاخک های کوتاه ، در این مرحله تریپس فاقد بال است و جمعیت زیادی از آن در قسمت بالایی برگ های جوان یافت می شود.

* شفیره خیلی کوچک، دارای شاخک های کوتاه ، دارای بال های بسیار ابتدایی که کارا نیست . در این مرحله تریپس تغذیه نمی کند.

خسارت آفت:

خسارت تریپس پیاز از مرحله زنی بذر در خاک شروع شده و در  برگ ها لکه های نقره ای تا قهوه ای ایجاد کرده و عموما محل نیش حشره قابل رویت می باشد. در آب و هوای گرم و خشک شیوع آفت بیشتر است شکل (4) .این آفت در مزرعه به ساقه و غده های پیاز حمله می کن و آن ها را سوراخ می نماید. حمله آفت در اوایل رشد پیاز انجام می پذیرد و نتیجتا برگ ها شروع به زردی می کنند.

شکل (4) تجمع تریپس ها در پشت برگ

* این آفت اغلب در لابه لای برگ ها مخفی می شود، به طوریکه در زمان شروع خسارت به راحتی قابل تشخیص نبوده و هنگام مساعد شدن شرایط آب و هوایی شروع به تکثیر می کند.

* مهم ترین زمان خسارت این آفت در زمان جوانه زنی بذر در داخل خاک است.

* فرم بالغ و نابالغ تریپس تغذیه از برگ های جوان و قسمت گردن داخلی پیاز را ترجیح می هند.

*تغذیه متوسط تا شدید تریپس باعث کاهش اندازه غده می شود.

*لکه های نقره ای ، زرد و یا قهوه ای بر روی برگ ایجا می شود.

*بدشکلی و کوچک ماندن برگ ها

* این حشره با فرو بردن خرطوم خود در اپیدرم برگ، از شیره گیاهی و کلروفیل تغذیه می کند و محل نیش حشره نیز به صورت نقاطی به رنگ سفید متمایل به زرد بر روی برگ قابل مشاهده است.

*پیچیدگی نوک برگ

*ضعف عمومی گیاه

*تریپس پیاز ناقل بعضی از بیماری های ویروسی از جمله ویروس پژمرگی گوجه فرنگی می باشد.

روش های پیشگیری و کنترل آفت:

نمونه برداری و آستانه ی اقتصادی تریپس ها را با بررسی سوخ های گیاه پیاز به سادگی می توان مشاهده کرد . حشرات کامل تریپس را به وسیله نوارهای زرد رنگ چسبناک یا به وسیله تله های چسبناک می توان به دام انداخت شکل(5) . برای تعیین آستانه ی اقتصادی خسارت تریپس ، گیاهانی را که با دیگران متفاوت هستند بازرسی کنید. گیاهانی را که انتخاب کردید در همان برگ های تازه باز شده آن بازدید کنید. برای هر گیاه آستانه ی اقتصادی خسارت حدود 60-50 حشره ی کامل و پوره می باشد و برای هر مزرعه بیش از 5 گیاه از قسمت های مختلف مزرعه را بازدید کنید.

شکل(5) تله چسبناک( به منظور نمونه برداری)

* استفاده از ارقام متحمل پیاز(کولتیوار) بعضی از ارقام پیاز دارای درجاتی از مقاومت به تریپس ها را دارند. مانند پیاز سفید ایرانی، زرد برمودا، سفید اسپانیا ، گرانوسویت ، اسپانیش .

*کاشت مستقیم بذر پیاز با طولانی کردن فصل رشد گیاه در مزرعه و این ، قابلیت هجوم تریپس را بیشتر می کند. اگر کاشت بصورت نشاء کاری باشد، و نشاء از مکانی دورتر تهیه شود. این فاصله ( نشاء از محل دور) برای کنترل تریپس اهمیت دارد. باید توجه کرد که نشاء از محلی تهیه شود که عاری از آلودگی باشد.

*از بین بردن علف های هرز و بقایای گیاهی داخل مزرعه و اطراف آن

* شخم خاک به منظور از بین بردن پناهگاه های آفت

*تنش خشکی می تواند بر کنترل خسارات تریپس بیفزاید.

* بادشکن ها می توانند مانع بسیار خوبی برای شیوع گسترده تریپس ها باشند.

*از بین بردن شرایط مناسب طغیان (گرما و خشکی) از طریق آبیاری به موقع ( آبیاری بارانی می تواند به کنترل خسارات تریپس کمک نماید.

*استفاده از تله های رنگی چسبناک

*کشت مخلوط پیاز و هویج ممکن است جمیت تریپس را کاهش دهد.

*ضدعفونی بذر قبل از کاشت با سمومی مثل گاچو  7 گرم به ازای هر کیلو بذر.شکل(6)

شکل(6) ضدعفونی بذور

* استفاده از سمومی مانند : دسیس، کونفیدور به صورت خاکی، پروتئوس، دیکلروس، ورسبان، موونتو

*ضروری است که برای حصول و رسیدن به نتیجه بهتر و بیشتر باید حشره کش به درون برگ های گیاه نفوذ کند. چون اکثریت تریپس ها در میان برگ های کاملا باز نشده مستقر هستند. برای سمپاشی از فشار بالا استفاده کنید و حجم آب مصرفی برای سمپاشی باید زیاد باشد.

کنترل بیولوژیکی:

تریپس دارای چندین دشمن طبیعی است که در کنترل این آفات کمک می کنند. متاسفانه آن ها به تنهایی  قادر به کاهش جمیت تریپس نیستند و این روش اقتصادی نیست . هم چنین استفاده زیاد از حشره کش ها در مزارع پیاز موجب محدود کردن دشمنان طبیعی تریپس گردیده است.

منابع:

1- (بروشور)احمدزاده، زینب ، سبزی و صیفی، انتشارات هماهنگی ترویج کشاورزی استان بوشهر، 1385

2- مترجمان: محمدی روشن، ظفری، دوستمراد، آفات و بیماری های سیر و پیاز، ناشر دانشگاه بوعلی سینا، 1392

3-پورکاظم، اسماعیل، آفات و بیماری های سبزی و صیفی ، تابستان 1397

 

9 ماه پیش بازدید305

دیدگاه کاربران فیداست

لطفا دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید