کنترل علف های هرز مزارع کلزا

ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﮐﻠﺰا

ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ ﻣﺤﺪود ﮐﻨﻨﺪه ﮐﺸﺖ ﮐﻠﺰا، ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺑﻪ دﻟﯿﻞ رﺷﺪ آﻫﺴﺘﻪ ﮐﻠﺰا در ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﯿﻪ، ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﺿﺮوری ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻌﺪدی ﺑﺮ ﺷﺪت رﻗﺎﺑﺖ ﮐﻠﺰا و ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﻣﺆﺛﺮﻧﺪ. ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰی، رﻃﻮﺑﺖ، ﺷﺮاﯾﻂ آب و ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ، رﻗﻢ ﮐﻠﺰا، ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺎﺷﺖ، ﺗﺮاﮐﻢ و ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﺑﻮﺗﻪ ﻫﺎ در واﺣﺪ ﺳﻄﺢ، ﻧﻮع ﻋﻠﻒ ﻫﺮز، زﻣﺎن روﯾﺶ و ﺗﺮاﮐﻢ آن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺧﺴﺎرت ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮزی ﮐﻪ زودﺗﺮ ﺳﺒﺰ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ، ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮزی ﮐﻪ دﯾﺮﺗﺮ  می رویند، ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ. ﻣﯿﺰان ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ ﮐﻠﺰا ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻋﻠﻒ ﻫﺮز، ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ. به عنوان مثال کنترل ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﺮگ ﻣﯽ ﺗﻮاند ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮐﻠﺰا را ﺗﺎ %80 اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﺪ.ﺗﺮاﮐﻤﯽ از ﻋﻠﻒ ﻫﺮز ﮐﻪ در آن ﺧﺴﺎرت اﻗﺘﺼﺎدی ﺣﺎدث ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ که اﯾﻦ ﺗﺮاﮐﻢ آﺳﺘﺎﻧﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﺎم دارد. آﺳﺘﺎﻧﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺮاﮐﻤﯽ از ﻋﻠﻒ ﻫﺮز ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه ﮐﻪ در آن ﻫﺰﯾﻨﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﻋﻠﻒ ﻫﺮز ﻣﻌﺎدل ﺳﻮد ﺣﺎﺻﻞ از ﮐﻨﺘﺮل اﺳﺖ. ﺗﺪاﺧﻞ ﮐﻠﺰا ﺑﺎ ﻋﻠﻒ ﻫﺮز ﯾﻮﻻف وﺣﺸﯽ، در 40 روز اول از دوره رﺷﺪ، می تواند منجر به ﮐﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﮑﺮد بیش از 60 درﺻﺪ بشود. تحقیقات ﻧﺸﺎن می دهد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از اﻓﺖ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﯿﺶ از 10 درﺻﺪ، ﻣﺰرﻋﻪ ﮐﻠﺰا ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺗﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ10 ﺑﺮﮔﯽ و در ﮐﺸﺖ ﻫﺎی زود ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ 6 ﺑﺮﮔﯽ ﻋﺎری از ﻋﻠﻒ ﻫﺮز ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﺷﻮد .

ﺗﺪاﺧﻞ ﻋﻠﻒ ﻫﺮز ﭼﭽﻢ اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎ ﮐﻠﺰا می تواند ﮐﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺗﺎ 70 درﺻﺪ را به همراه داشته باشد که این خسارت سنگین ﻧﺎﺷﯽ از ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎی ﺟﺎﻧﺒﯽ، ﺗﻌﺪاد ﺧﻮرﺟﯿﻦ در ﺑﻮﺗﻪ و ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﺧﻮرﺟﯿﻦ می باشد.

 وﺟﻮد ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﻫﻢ ﺧﺎﻧﻮاده ﮐﻠﺰا (ﺗﯿﺮة ﺷﺐ ﺑﻮ) و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﮔﻮﻧﻪ ﺧﺮدل وﺣﺸﯽ، ﺳﺒﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﺷﺪﯾﺪ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮐﻤﯽ و ﮐﯿﻔﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد که آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺧﺴﺎرت اﻗﺘﺼﺎدی ﺧﺮدل وﺣﺸﯽ در ﮐﻠﺰا، 3 ﺑﻮﺗﻪ در هر ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ برآورد شده است. آزمایشات نشان می دهد که ﺣﻀﻮر 10 ﺑﻮﺗﻪ ﺧﺮدل وﺣﺸﯽ در ﻫﺮ ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ از ﮐﺸﺖ ﮐﻠﺰا، می تواند موجب ﮐﺎﻫﺶ 20 درﺻﺪی ﻋﻤﻠﮑﺮد داﻧﻪ ی کلزا و همچنین ﺣﻀﻮر 5 درﺻﺪی ﺑﺬور ﺧﺮدل وﺣﺸﯽ در ﻣﺤﺼﻮل ﮐﻠﺰا و از طرف دیگر موجب شود که مقدار اﺳﯿﺪ اروﺳﯿﮏ و ﮔﻠﯿﮑﻮزﯾﻨﻮﻻت در روﻏﻦ استخراج شده ، افزایش یابد.

از ﻣﯿﺎن ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺰارع ﮐﻠﺰا ﺣﺪود 80 درﺻﺪ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﯾﮏ ﺳﺎﻟﻪ و ﺑﻘﯿﻪ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ در ﺟدول های 1 و 2 ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﭘﻬﻦ ﺑﺮگ و ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﺮگ در ﻣﺰرﻋﻪ ﮐﻠﺰا اﺷﺎره ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ روﻧﺪ رو ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﮐﺸﺖ داﻧﻪﻫﺎی روﻏﻨﯽ ﺑﻪ وﯾﮋه ﮐﻠﺰا، در ﺳﺎلﻫﺎی اﺧﯿﺮ ﻻزم اﺳﺖ راﻫﺒﺮد ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮای ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز اﺗﺨﺎذ ﺷﻮد.

ﺷﮑﻞ 1: ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ ﺧﻮدرو در ﻣﺰرﻋﻪ ﮐﻠﺰا در اﺑﺘﺪای ﻓﺼﻞ

ﺷﮑﻞ -16 ﻋﻠﻒ ﻫﺮز ﭘﯿﭽﮏ در ﻣﺰرﻋﻪ ﮐﻠﺰا در اﻧﺘﻬﺎی ﻓﺼﻞ

ﺟﺪول 1: ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز  پهن ﺑﺮگ ﻣﺰارع ﮐﻠﺰا

ﺟﺪول 2: ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﺮگ ﻣﺰارع ﮐﻠﺰا

ﮐﻨﺘﺮل زراﻋﯽ

ﺷﺨﻢ، آﺑﯿﺎری ﻗﺒﻞ از ﮐﺎﺷﺖ، رﻋﺎﯾﺖ ﺗﻨﺎوب زراﻋﯽ و آﯾﺶ، ﺳﻠﻪ ﺷﮑﻨﯽ و ﮐﻮﻟﺘﯿﻮاﺗﻮر زدن در ﺣﯿﻦ ﻧﻤﻮ ﮔﯿﺎﻫﺎن، اﻧﺘﺨﺎب ارﻗﺎم ﺳﺎزﮔﺎر و ﺳﺮﯾﻊ اﻟﺮﺷﺪ، ﮐﺸﺖ در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻨﺎﺳﺐ، ﻣﯿﺰان ﺑﺬر ﻣﻨﺎﺳﺐ، روش ﮐﺎﺷﺖ و ﮐﻮد دﻫﯽ از ﺟﻤﻠﻪ روش ﻫﺎ زراﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﮐﻨﺘﺮل ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﺑﮑﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺑﺴﯿﺎری از ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎی ﻋﻠﻒ ﻫﺮز در ﺟﺬب ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﯿﺎﻫﺎن زراﻋﯽ ﺑﺮﺗﺮی دارﻧﺪ ﻟﺬا ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﻮد از ﺟﻬﺖ ﻣﯿﺰان، ﻧﻮع و زﻣﺎن ﻣﺼﺮف ﺑﻌﻨﻮان ﯾﮏ ﺟﺰء ﻣﻬﻢ در اﯾﻦ ﺑﺮﺗﺮی ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد .

آﺑﯿﺎری زﻣﯿﻦ ﻗﺒﻞ از ﮐﺎﺷﺖ ﺳﺒﺐ ﺳﺒﺰ ﺷﺪن درﺻﺪ زﯾﺎدی از ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﻣﯽ ﮔﺮدد، ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت زراﻋﯽ در زﻣﺎن ﺗﻬﯿﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﮐﺸﺖ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن آﻧﻬﺎ اﻗﺪام ﮐﺮد. اﯾﻦ روش ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺮای ﻏﻼت ﺧﻮدرو ﭼﻮن ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ در ﻣﺰارع ﮐﻠﺰا ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ.

ﮐﻨﺘﺮل ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ

از وﺟﯿﻦ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﺑﺎ دﺳﺖ گرفته ﺗﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺷﺨﻢ ﺑﺎ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻫﺎﯾﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﮐﻮﻟﺘﯿﻮاﺗﻮرﻫﺎ ﺟﺰء اﯾﻦ روش ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. کنترل مکانیکی شامل ﺷﺨﻢ، ﻗﻄﻊ ﮐﺮدن، ﻣﺎﻟﭻ، ﻏﺮﻗﺎب ﮐﺮدن،آﺗﺶ زدن و ﺣﺮارت دﻫﯽ نیز می شود. اﮔﺮ ﭼﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﮑﺮر از رو ش ﻫﺎی ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮارد ﻣﻮﺟﺐ آﺳﯿﺐ ﺑﻪ ﮔﯿﺎه زراﻋﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد .

ﮐﻨﺘﺮل ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ

ﮐﻨﺘﺮل ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز  عبارتست از به کارگیری دﺷﻤﻨﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز  تا جایی که جمعیت علف های هرز تا سطح اقتصادی کاهش یابد. در ﺳﺎل ﻫﺎی اﺧﯿﺮ ﻣﻔﻬﻮم ﮐﻨﺘﺮل ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه ای ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ از دﯾﺪﮔﺎه ﻋﻤﻮﻣﯽ اﯾﻦ روش ﺑﻪ ﻋﻨﻮان روش ﻋﻠﻤﯽ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ آﻓﺖ ﮐﺶ ﻫﺎ و ﻋﻠﻒ ﮐﺶ ﻫﺎ ﺷﻮد .

ﮐﻨﺘﺮل ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ

در اﯾﻦ روش ، مواد شیمیایی به خصوصی برای کنترل علف های هرز به کار گرفته می شود. ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻋﻠﻒ ﮐﺶ ﻫﺎی ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ در ﮐﻨﺘﺮل ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﺗﺎ ﺣﺪ زﯾﺎدی ﺑﻪ زﻣﺎن، ﻧﺴﺒﺖ و روش اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد. اﮔﺮ ﭼﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و ﻋﻠﻒ ﮐﺶ ﻫﺎ در ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻮارد ﺗﻨﻬﺎ راه ﻣﺒﺎرزه ﺳﺮﯾﻊ، ﻣﺆﺛﺮ و ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺎ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ روﻧﺪ  اﻣﺎ به ﮐﺎر ﺑﺮدن ﺳﻤﻮم ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎی ﻋﻠﻒ ﻫﺮز، دور ه ﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوت رﺷﺪ، ﺳﺎزوﮐﺎرﻫﺎی ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻪ ﺳﻤﻮم ﻋﻠﻒ ﮐﺶ در اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎی ﮔﯿﺎﻫﯽ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﻟﻮدﮔﯽ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﻣﮑﺎن پذیرﻧﯿﺴﺖ .

برای ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻌﻀﯽ از ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﭘﻬﻦ ﺑﺮگ ﻧﻈﯿﺮ ﻣﺎﺷﮏ، ﺷﺒﺪر، ﯾﻮﻧﺠﻪ وﺣﺸﯽ، اﻧﻮاع ﮐﻨﮕﺮ، ﮐﺎﻫﻮ وﺣﺸﯽ، ﺑﺎرﻫﻨﮓ، ﺟﻌﻔﺮی وﺣﺸﯽ و اﻧﻮاع ﻋﻠﻒ ﻫﻔﺖ ﺑﻨﺪ می توان از ﻋﻠﻒ ﮐﺶ ﻟﻮﻧﺘﺮل و در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﺣﺪود 10 ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ، اﺳﺘﻔﺎده کرد. همچنین ﻋﻠﻒ ﮐﺶ ﺑﻮﺗﯿﺰان اﺳﺘﺎر ﺑﻌﺪ از ﮐﺎﺷﺖ و ﻗﺒﻞ از ﺳﺒﺰ ﺷﺪن ﮐﻠﺰا ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﮐﻨﺘﺮل ﻃﯿﻒ وﺳﯿﻌﯽ از ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﻧﺎزك ﺑﺮگ و ﭘﻬﻦ ﺑﺮگ ﺑﻪ وﯾﮋه ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﻫﻢ ﺧﺎﻧﻮاده ﮐﻠﺰا ﻣﻮﺛﺮ واﻗﻊ ﺷﻮد.

 ﮐﻨﺘﺮل ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ

ﮐﻨﺘﺮل ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ که شیوه کارآمدتری است، عبارتست از ﺗﺮﮐﯿﺐ روش ﻫﺎی زراﻋﯽ، ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ و ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ.

ﺗﻠﻔﯿﻖ ﮐﻮﻟﺘﯿﻮاﺳﯿﻮن ﺑﯿﻦ ردﯾﻒ ﻫﺎ (روش ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ) و ﻣﺼﺮف ﻋﻠﻒ ﮐﺶ (ﮐﻨﺘﺮل ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ) ﺿﻤﻦ دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﻄﻠﻮب در ﮔﯿﺎه ﮐﻠﺰا ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻋﻠﻒ ﮐﺶ ﻫﺎ را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ دﻫد. ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮐﻨﺘﺮل ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻤﻮم ﭘﯿﺶ از ﮐﺎﺷﺖ و اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﻮﻟﺘﯿﻮاﺳﯿﻮن در زﻣﺎن ﻫﺎی 30 ﺗﺎ 60 روز ﭘﺶ از ﺳﺒﺰ ﺷﺪن ﮐﻠﺰا ﺑﻪ دﺳﺖ می آید

ﺟﺪول 3:  ﮐﻨﺘﺮل ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﮐﻠﺰا ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻋﻠﻒ ﻫﺮز

ﺷﮑﻞ 3: ﮐﻨﺘﺮل ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﺮگ در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ رﺷﺪ

منابع و مطالعات بیشتر:

دکتر ﺣﻤﯿﺪ رﺿﺎ ﻓﻨﺎﯾﯽ، دکتر ﻣﻨﺼﻮر ﺳﺎراﻧﯽ ، اصول فنی و کاربردی کاشت کلزا ، مدیریت هماهنگی ترویج کشاورزی، 1393

 دکتر امینی، دﺳﺘﻮرﮐﺎر ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ آﻓﺎت، ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎ و ﻋﻠﻔﻬﺎی ﻫﺮز در زراﻋﺖ ﮐﻠﺰا، ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﺒﺎﺗﺎت، 1386

دکتر هوشنگ آﻟﯿﺎری، دکتر فریبرز شکاری ، داﻧﻪ ﻫﺎی روﻏﻨﯽ، زراﻋﺖ و ﻓﯿﺰﯾﻮﻟﻮژی اﻧﺘﺸﺎرات ﻋﻤﯿﺪی، 1379.

-Albarrak, Kh. M. 2006. Irrigation Interval and nitrogen level effects on growth and yield of Canola (Brassica napus L .). Sci. J. King Faisal University. 7: 87-99.