پایگاه دانش

کودهای مورد استفاده درکشاورزی ارگانیک

  • آخرین نظر: ۱۶ آذر ۱۴۰۰
  • نوشته شده در : ۱۶ آذر ۱۴۰۰
  • توسط : همکار فیداست

کودهای مورد استفاده درکشاورزی ارگانیک

جمعیت جهان در حال حاضر ۷ میلیارد نفر است و پیش بینی می شود در ۲۵ سال آینده بیش از میلیارد نفر افزایش جمعیت داشته باشد، در نتیجه لازم است غذای بیشتری تولید شود. اگرچه برطبق نظر دانشمندان این افزایش در تولید به تنهایی نمی تواند با توسعه مناطق کشاورزی در جهان انجام بپذیرد، اما به طور عمده با افزون سازی تولید در مناطق حاصلخیز و استفاده از خاک های حاصلخیزتر، امکان پذیر است. این عمل برای کشورهای در حال توسعه به معنای افزایش مصرف کود می باشد.

1-تعریف کود

به هر نوع ماده معدنی یا آلی یا بیولوژیک که دارای عناصر غذایی باشد و باعث بالا بردن حاصل خیزی خاک و همچنین با تیمار گیاهی باعث افزایش عملکرد کیفی و کمی محصول شود کود اطلاق می شود.

کود ها به چند دسته تقسیم میشوند که عبارتند از :

شیمیایی - آلی یا ارگانیک - بیولوژیک یا زیستی.

 


شکل1:کود

2-کود های شیمیایی

که برخی از آن ها جز عناصر پر مصرف گیاه و برخی نیز جز عناصر عناصر کم مصرف گیاه می باشد. برخی از آنها را در ادامه نام می­بریم.

2-1-کودهای نیتروژنه

نیتروژن به صورت های نیترات ، یون آمونیم و اوره قابل جذب گیاه است. اوره رایج ترین کود نیتروژن در ایران است. اوره از ترکیبات آلی بشمار رفته و به همین فرم قابل جذب گیاه می باشد(شکل2).

شکل2:کود نیتروژن

2-2-کودهای فسفر

غالبا درصد فسفر کودهای شیمیائی را بصورت درصد اکسید فسفر ذکر می نمایند. اسید فسفریک ای از تجزیه مواد آلی خاک حاصل می شود قابل جذب گیاه است، اما بصورت کود شیمیائی مصرف نمی شود. قسمت اعظم کود فسفره ای که به خاک داده می شود. بوسیله کلسیم در خاک های قلیائی و بوسیله آهن و آلومینیم در خاکهای اسیدی تثبیت می گردد(شکل3).

 

شکل3:کود فسفر

2-3-کودهای پتاسیم

کمبود پتاسیم بیشتر در خاک های اسیدی و خاک های شنی دیده می شود، اما کمبود آن در سایر خاک ها تحت شرایط آبیاری و برداشت مقدار زیادی محصول (بخصوص یونجه) نیز مشاهده می گردد. اغلب کودهای پتاسیم در آب محلول هستند و نحوه اضافه آنها به خاک نقش زیادی در اثر بخشی کود ندارد کلرور پتاسیم فراوانترین ترکیب پتاسیم در طبیعت است(شکل4).

شکل4:کود پتاسیم

2-4-کودهای گوگرد

کمبود گوگرد در خاک هایی که به شدت در معرض شستشو قرار دارند مشاهده میشود. در این صورت می بایستی گوگرد را بصورت کود به خاک اضافه کرد. از پودر گوگرد می توان بعنوان کود گوگرد استفاده کرد(شکل5).

شکل5:کود گوگرد

2-5-کودهای کلسیم و منیزیم

کلسیم و منیزیم کمتر بعنوان کود مصرف می شوند، زیرا کمبود آن ها در بسیاری از خاک ها (به استثنای خاک های نواحی مرطوب) دیده نمی شود. خاک های نواحی مرطوب اسیدی بوده و برای اصلاح آن ها از کلسیم و منیزیم استفاده می شود. در خاک های اسیدی مقدار زیادی کربنات کلسیم، کربنات مضاعف کلسیم و منیزیم و یا سولفات کلسیم برای اصلاح خاک های اسیدی مصرف می شود(شکل6).

شکل6:کود کلسیم و منیزیم

3-کودهای مخلوط

عناصر ازت، فسفر و پتاسیم بیش از سایر عناصر بعنوان کود مصرف می گردند. گاهی کودهای تجارتی را بصورت مخلوطی از عناصر فوق تهیه می کنند. درصد عناصر این کودها معمولا پایین است و قسمت اعظم حجم را مواد دیگری به غیر از عناصر فوق تشکیل می دهند.

4-کودهای عناصر کم مصرف

در خاک های نواحی خشک کمبود آهن، مس، منگنز و روی و در خاک های نواحی مرطوب کمبود مولیبدن، کلر و بر محتمل است. گاهی نیز مقداری زیادی کلر و بر در خاک ها و آب آبیاری نواحی خشک وجود داشته و می توانند باعث مسمومیت گیاه گردند. نکته مهم در مصرف کودهای عناصر کم مصرف آن است که مرز بین میزان مورد نیاز و حد مسموم کننده گیاه بسیار باریک است. به عبارت دیگر مصرف زیاد این کودها باعث مسمومیت گیاه می گردد. در اغلب موارد مقدار عناصر مس، آهن، منگنز و روی در خاک بیش از نیاز گیاه است، اما به فرم قابل جذب گیاه نیستند. از طرف دیگر چون این عناصر عمدتا به صورت کاتیون به خاک اضافه می گردند، احتمال تثبیت آن ها توسط خاک زیاد است.

5-کودهای حیوانی

به مجموعه ای از مواد بستری، ادرار و مدفوع گاو ، گوسفند ، مرغ یا هر حیوان دیگری که از محل نگهداری آن ها بدست می آید اطلاق می شود. درصد مواد غذایی کود حیوانی و کیفیت فیزیکی به عواملی مثل نوع حیوان، کیفیت مواد بستری، میزان پوسیدگی کود، تغذیه دام، میزان سدیم و مقدار بذر علف های هرز، اسپور بیماری ها، لارو و تخم حشرات، شن و خاک بستگی دارد. درصد ازت کود گاوی بیشتر از کود گوسفندی و مرغی است. ولی درصد فسفر و پتاسیم کود مرغی از کودهای گاوی و گوسفندی بیشتر است. درصد مواد غذایی کودها به تغذیه دام بستگی دارد. مثلا چنان چه جیره غذایی دام از نظر یک عنصر ضعیف باشد، کود حاصله نیز از نظر آن عنصر ضعیف خواهد بود و یا مثلا هر چه درصد فیبر جیره غذایی بیشتر باشد در صد فیبر مدفوع نیز زیادتر خواهد بود(شکل7).

شکل7:کود دامی

6-کودهای گیاهی
6-1-کود سبز

یکی دیگر از راه­ های افزایش ماده آلی خاک استفاده از کود سبز در تناوب زراعی می باشد. منظور از کود سبز شخم زدن گیاه در خاک پس از رشد کافی و بدون برداشت محصول است. اثر کود سبز بر خصوصیات فیزیکی خاک همانند کود حیوانی می باشد. ولی کود سبز عملا مواد غذایی به خاک اضافه نمی کند، بلکه آن چه را که طی رشد خود از خاک جذب کرده و در خود ذخیره نموده است به خاک بر می گرداند اما در صورتی که از گیاهان تیره بقولات بعنوان کود سبز استفاده شود تمام ازت تثبیت شده را به خاک بر می گرداند(شکل8).

شکل8:کود سبز

گیاهان مناسب برای تهیه کود سبز

·         دارای رشد سریعی بوده و مدت کوتاهی زمین زراعی را اشغال کنند .

·         پرشاخ و برگ، شاداب و سرشار از مواد غذایی باشد تا هم با سایه خود مانع سبز شدن بذرعلف های هرز شوند و هم زیر خاک بردن آن ها به سادگی انجام گیرد .

·         كم توقع بوده و برای حداکثر رشد خود به کود حیوانی یا شیمیایی کمتری احتیاج داشته باشند .

·         نیاز آبی آن ها بسیار کم باشد که این ویژگی در مناطق گرمسیری و خشک اهمیت بیشتری دارد .

مزایای استفاده از کودهای سبز

·         تأمین ماده آلی

·         افزایش ازت

·         حفاظت خاک

·         تأمین مواد بیوشیمیایی خاک

6-2-کمپوست

کمپوست عبارت از بقایای گیاهی و حیوانی، زباله های شهری و یا لجن فاضلاب است که تحت شرایط پوسیدگی قرار گرفته باشند، بطوری که مواد سمی آن ها از بین رفته، مواد پودری اولیه خود را از دست داده باشند. برای تهیه کمپوست می توان از بقایای چوب بری­ ها، زباله شد بقایای کشتارگاه ها و کارخانه های کنسرو ماهی ، لجن فاضلاب و اجساد گیاهان پست غیرآوند استفاده نمود. بطور کلی، کمپوست ها از نظر مواد غذائی ضعیف هستند (به استثناء بقایای کشتارگاه ها و کارخانه های کنسرو ماهی که از نظر ازت غنی می باشند و معمولا برای بهبود ساختمان خاک مورد استفاده قرار می گیرند(شکل9).

شکل9:کمپوست

فواید استفاده از کمپوست

·         در ایجاد کشاورزی پایدار مناسب است و از کاهش محصول جلوگیری کرده و باعث افزایش آن می گردد .

·         ذخیره کننده بزرگی از عناصر و آب بوده و به این ترتیب اعتماد و دلگرمی کشاورزان با استفاده از آن در مزارع بیشتر می شود و قابلیت ذخیره آب در خاک را افزایش می دهد .

·         باعث بهبودی ساختمان خاک شده و عملیات شخم را آسان تر می کند همچنین قابلیت ذخیره آب در خاک را افزایش می دهد.

·         هوموس و مواد آلی خاک را افزایش داده و بعضی از ویتامین ها، هورمون ها و آنزیم های مورد نیاز را تامین می کند که این مواد نمی توانند بوسیله کودهای شیمیایی تأمین گردند. بنابراین در خاک های با کمبود مواد آلی بسیار مفید و مناسب می باشد .

·         در جلوگیری از تغییر اسیدیته خاک همانند یک بافر عمل می کند .

·         بسیاری از عناصر و مواد غذایی پرمصرف و کم مصرف را که در خود داشته است در خاک آزاد کرده و در اختیار گیاه قرار می دهد .

·         وزن مخصوص ظاهری خاک را به شدت کاهش داده و بنابرای برای خاک سنگین و رسی بسیار مناسب و مفید است

6-3-گیالوش

گیالوش (پیت) یا تورب عبارت از بقایای گیاهان آبزی، باتلاق ها و مرداب هاست که زیر آب به حالت نیمه پوسیده و تجزیه شده بجا مانده است و خرد شده آن را پس از استخراج در ترکیبات خاک بکار می برند. ترکیبات گیالوش های مختلف بر حسب نوع گیاهی که از آن بوجود آمده اند مقدا پوسیده بودن، مقدار مواد معدنی و درجه اسیدی بودن، متفاوت است(شکل10).

شکل10:گیالوش

6-4-خاکبرگ

خاکبرگ از پوسیده شدن موادی مانند دمبرگ درختان، چمن های قیچی شده و غیره حاصل می شود. ارزش غذایی چندانی ندارد و تنها به منظور سبک و قابل نفوذ کردن خاک مورد استفاده قرار می گیرد. برای تهیه خاک برگ در فصل پائیز برگ های خشک درختانی که رگبرگ های ضخیم و خشن ندارند (مانند درختان میوه، افرا و نارون و ...) را در محلی در روی سطح زمین یا در یک گودال بصورت یک لایه جمع آوری کرده پس از آنکه با آب پاشی رطوبت لازم را تامین کردند برای تسریع در پوسیده شدن آن ها مقداری کود ازته مانند اوره بدان اضافه می کنند(شکل11).

شکل11:خاکبرگ

6-5-ورمی کولایت

این ماده معدنی از نوع میکاست که وقتی گرما ببیند حجمش زیاد می شود مواد شیمیایی آن سیلیکات های منیزیم، آلومینیوم و آهن است که آب خود را از دست داده اند از نظر واکنش اسیدی خنثی است و قادر است به میزان زیادی آب جذب کند. از آنجا که ورمی کولایت ظرفیت جذب نسبتا بالایی دارد می تواند مواد غذایی را به صورت ذخیره نگهداشته و بعد آزاد سازد. نکته مهم در مورد ورمی کولایت آن است که وقتی مرطوب است و حجمش زیاد می شود نباید تحت فشار قرار گیرد، چون ساختار متخلخل خود را از دست می دهد(شکل12).

شکل12:ورمی کولایت

6-6-پرلایت

این ماده به رنگ سفید خاکستری. است که منشأ آتشفشانی دارد و از گدازه های آتشفشانی سرد در پرلایتی که در باغبانی مصرف می شود بین ۳ تا ۴ برابر وزنش آب جذب می کند و واکنشی بین ۶ تا ۸ دارد(شکل13).

شکل13:پرلایت

6-7-خزه اسفاگنوم

خزه اسفاگنوم بقایای خشک شده گونه های مرداب های اسیدی جنس اسفاگنوم می باشد که ظرفیت جذب آب زیادی دارد. یعنی ۱۰ تا ۲۰ برابر وزنش آب جذب می کند. این خزه شامل کمی مواد معدنی می باشد. از ویژگی های این ماده این است که استریل بوده و حاوی چند ماده اختصاصی قارچ کش است که از مرگ گیاهچه جلوگیری می کند(شکل14).

شکل14:خزه

7-کودهای زیستی

کودهای زیستی به مواد حاصل خیز کننده ای گفته می شود که شامل تعداد کافی از یک یا چند گونه از ارگانیسم های مفید خاکزی هستند که در بستری از مواد نگهدارنده قرار دارند. به عبارت دیگر این نوع کودها که حاوی گونه های میکروبی مؤثر برای تأمین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه هستند، بازده تولید در واحد سطح را افزایش می دهند. میکروارگانیسم های موجود در کودهای زیستی عناصر غذایی را به مواد غذایی قابل استفاده برای گیاه تبدیل می کنند.

8-کودهای بیولوژیک

با توجه به تقاضای روز افزون برای مصرف محصولات کشاورزی ارگانیک در این نوع از کشاورزی که اساس آن بر مدیریت صحیح خاک و محیط رشد گیاه و درخت استوار است، به گونه ای عمل می شود که در تغذیه ی گیاهان و درختان، تعادل بین عناصر مورد نیاز در خاک به هم نخورد و در هنگام رشد نیز، نیازی به استفاده از سموم و آفت کش ها نباشد و در تغذیه ی خاک کشاورزی، به جای استفاده از کود شیمیایی از کودهای طبیعی نظیر خاک برگ، جلبک و کودهای حیوانی و بیولوژیکی استفاده شود. در صورت نیاز به مبارزه با افت ها نیز به جای کاربرد سموم و آفت کش های شیمیایی، از شیوه های زیستی همچون ریز اندامگان کارا، کفش دوزک، زنبورها و باکتری ها و یا از ارقام مقاوم به آفت ها در کشت و زرع، بهره برداری می شود(شکل15).

شکل15:کود بیولوژیک

دسته بندی کودهای بیولوژیک

با توجه به اعمالی که میکروارگانیسم ها انجام می دهند کودهای زیستی به شرح زیر تقسیم بندی می شوند:

1 - تثبیت کننده های ازت مولکولی 

2-قارچ های میکوریزا

3- میکروارگانیسم های حل کننده فسفات های نامحلول 

4- باکتری های ریز و سفر محرک رشد

5- میکروارگانیسم های تبدیل کننده ی مواد آلی زاید به کمپوست

6-کرم های خاکی تولید کننده ورمی کمپوست

ارزش کود بیولوژیک

1- تغذیه ای و شیمیایی از نظر میکروارگانیسم خاک

2- خواص فیزیکی

3- بهبود خواص بیولوژیک

منابع:

1-راهنمای تغذیه گیاه-مترجم حسینعلی بهرامی(1393)

2-کشاورزی ارگانیک-نویسنده مجتبی ابراهیمی(1397)

3-نظام های کشاورزی پایدار- نویسنده دکتر حسینی و کوچکی(1376)

 

لطفا دانش و تجربه خود در این مورد را به اشتراک بگذارید

لطفا پیش از ایجاد مطلب جدید موارد زیر را به دقت مطالعه نمایید:
پایگاه دانش این وب سایت محلی برای تبادل دانش و تجربه و بیان راهکارهایی برای ارتقای صنعت کشاورزی است. هنگام درج مطلب به نکات زیر توجه بفرمایید:
۱. برای درج عکس به داخل متن ، عکس را از گوشی یا کامپیوتر کپی نموده و در پنجره ویرایشگر سایت ، paste نمایید.
۲. در صورت نیاز ، مطلبی که ارسال می کنید را ویرایش کنید تا ابعاد عکس ها و اندازه و رنگ فونت ها ، هماهنگ با دیگر مطالب وب سایت بشود.
برچسب مناسب متن را از بین برچسب های تعریف شده انتخاب کنید و اگر مطلب شما نیاز به برچسب جدیدی داشت، مطلب را درج کنید و برچسب پیشنهادی را از بخش تماس با ما به مدیریت وب سایت اطلاع بدهید تا به لیست برچسب ها افزوده گردد.

فایل با فرمت های ( 'gif','jpg','png', 'jpeg', 'pdf', 'mp4', 'mkv' ) قابل آپلود می باشد.
فایل های پیوست:

نظر
آخرین نظر
0
2 سال پیش  -  0 پاسخ
0
2 سال پیش  -  0 پاسخ