ارقام مختلف سیب زمینی در ایران
سیب زمینی یکی از محصولات مهم و کاربردی در صنایع غذایی، دارویی، بهداشتی می باشد. متوسط تولید این گیاه در ایران حدودا 5 میلیون تن از 160 هزار هکتار مزارع زیر کشت این محصول می باشد. گیاه سیب زمینی براساس طول دوره رشدی خود به دسته های خیلی زودرس (76 روز)، زودرس (85 روز)، نیمه زودرس (95 روز)، نسبتاً دیررس (106 روز)، دیررس (115 روز) و خیلی دیررس (134 روز) طبقه بندی می شوند. معمولا ارقام دیررس نسبت به ارقام زودرس از عملکرد بالاتری در واحد سطح برخوردار هستند. سیب زمینی ارقام متنوعی داشته و براساس نوع خاک، شرایط آب و هوایی، هدف از تولید، حساسیت به بیماری، میزان آب در دسترس، بهترین رقم انتخاب شده و در مزرعه کشت می شود.
ارقام مهم سیب زمینی در ایران
هر کدام از ارقام سیب زمینی مشخصات متنوعی داشته و به دو صورت کشت های بهاره و پاییزه، وجود دارند. بیشترین تولید سیب زمینی در استان های همدان، اردبیل، خراسان، اصفهان و زنجان می باشد. اکثر ارقام موجود در ایران وارداتی می باشد و در چند سال اخیر، ارقام جدیدی متناسب با اقلیم ایران به وجود آمده است. از محصولات جدید میتوان به ارقام ساوالان، اتوسا، انوشا و رونا اشاره نمود. در ادامه به بررسی مهمترین ارقام کشت شده در ایران می پردازیم.
رقم ساوالان:
رقم ساوالان اولین رقم ملی سیب زمینی در ایران به شمار می رود. این رقم توسط موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر استان اردبیل پس از حدود 9 سال آزمایش، به ثمر رسید. طول دوره رشد این رقم، 130 روز می باشد. درصد قند پایینی داشته و رنگ گوشت و پوسته آن زرد می باشد. از نکات مثبت این رقم، مقاومت بالا نسبت به بیماری های ویروسی و عملکرد بالای 40 تن در هر هکتار می باشد. جزو ارقام بهاره بوده و به دلیل غده دهی بالا، خاکدهی بوته در چند نوبت انجام می شود. ماده خشک بسیار مناسبی داشته و در مدت انبارمانی، واکنش های تبدیل قند با سرعت کمتری رخ می دهد (شکل 1).
شکل 1: رقم ساوالان
رقم رونا:
رنگ گوشت زرد، رنگ پوست کرمی مایل به صورتی، شکل غده بیضی مایل به گرد از ویژگی های ظاهری این رقم می باشد. این رقم نیز جزو ارقام اصلاح شده در ایران می باشد. طعم خوبی داشته و ماده خشک آن از 22 درصد بالاتر است. دوره رشد این گیاه 110 روز بوده و جزو ارقام نسبتاً دیررس می باشد. عملکرد نسبتا بالاتری نسبت به ارقام وارداتی دارد. نسبت به بیماری های رایزوکتونیا و اسکب باکتریایی نسبتا مقاوم بوده ولی نسبت به ویروس PVS مقاومت بالایی دارد. مناسب ترین زمان برای کشت این رقم اوایل اردیبهشت تا اواخر خرداد می باشد (شکل 2).
شکل 2: رقم رونا
رقم آنوشا:
یکی دیگر از ارقام معرفی شده توسط محققان ایرانی، رقم آنوشا می باشد. این رقم بافت آردی و ماده خشک بالایی دارد. رقم گوشت آن زرد پررنگ بوده و بعد از سرخ شدن یا چیپسی شدن، تغییر رنگ نداده و ظاهر خوبی دارد. یک رقم دیررس بوده دوره خواب طولانی دارد. شکل غده به صورت گرد مایل به بیضی بوده و در صنایع چیپس سازی استفاده می شود. نسبت به بیماری های ویروسی مقاوم و نسبت به بیماری های دیگر حساس می باشد. نسبت به ارقام وارداتی مانند آگریا، از عملکرد بیشتری برخوردار است.
رقم آتوسا:
رقم آتوسا با عملکرد 34 تن محصول، جزو ارقام پرمحصول به شمار می رود. دوره رشدی این رقم 115 روز بوده و دوره خواب طولانی دارد. رنگ گوشت آن زرد پرنگ و پوستی زرد دارد. این رقم را می توان در بهار بعد از خطر سرمای زمستانه کشت نمود. نسبت به بیماری ویروسی PVY مقاوم و در مورد بیماری هایی مانند لکه برگی آلترنیایی، شوره سیاه و شانکر رایزوکتونیایی نیمه مقاوم می باشد. از این محصول به صورت تازه خوری و فرآوری مصرف می شود (شکل 3).
شکل 3: رقم آتوسا
رقم آگریا:
رقم آگریا یک رقم نیمه دیررس بوده و دارای دوره خواب طولانی می باشد. گل های این رقم سفید بوده و نسبت به دیگر رقم ها، برگ های بزرگتری دارد. ساقه های آن حالت نیمه ایستاده داشته و حجم بوته متوسط است. رنگ قسمت داخلی غده (گوشته) کاملا زرد است و به دلیل علاقه مردم ایران به رنگ زرد در سیب زمینی، طرفداران زیادی دارد. رقم اگریا پوستی صاف داشته و عمق چشم ها بر روی غده کم می باشد. اندازه غده ها بزرگ بوده و تقریبا بیضی شکل می باشند. تعداد غده در بوته کم بوده ولی اندازه درشت آن، کمبود تعداد را جبران می کند. اگریا به صورت تازه خوری استفاده شده و رقم مناسبی برای چیپس و سیب زمینی سرخ کرده می باشد. این رقم قابلیت انبارداری بالایی داشته و در شرایط مناسب، ماندگاری بالایی دارد (شکل 4).
شکل 4: رقم آگریا
رقم آلمرا:
آلمرا جزو ارقام نیمه زودرس بوده و نسبت دیگر ارقام زودتر برداشت می شود و یکی از گزینه های مناسب برای کشت می باشد. این رقم دارای شاخ و برگ فراوانی بوده و ارتفاع نسبتا بلندی دارد. این سیب زمینی پوست زردی دارد اما گوشت آن زرد کمرنگ می باشد. از ویژگی های مثبت این رقم مقاوم بودن نسبت به بیماری های مختلف می باشد. اندازه غده ها تقریبا بزرگ بوده و به دلیل تعداد غده زیاد، عملکرد بالایی دارد. این رقم برای صنایع چیپس سازی و تازه خوری، بسیار مناسب است (شکل 5).
شکل 5: رقم آلمرا
رقم سانته:
این رقم پوستی بسیار شفاف و بدون لک داشته و گوشت آن زرد می باشد. بر روی غده چشم های زیادی داشته و عمق آن ها کم می باشد. این رقم دارای گل های سفید، برگ هایی با رنگ سبز تیره و وزن غده ها بین 90 تا 150 گرم می باشد. دوره کشت آن تقریبا بین 80 تا 90 روز می باشد. عطر و طعم مناسبی دارد و به صورت تازه خوری و چیپس استفاده می شود. رقم سانته از عملکرد مناسبی برخوردار بوده و در استان هایی مانند همدان و خراسان کشت می شود (شکل 6).
شکل 6: رقم سانته
رقم جلی:
از انواع نیمه دیررس بوده و دوره خواب طولانی دارد. رنگ پوست در رقم جلی زرد و رنگ گوشت آن زرد کم رنگ دیده می شود. اندازه غده ها متوسط تا بزرگ و بیضی شکل می باشد. یک رقم پرمحصول بوده و بیشترین مصرف آن برای تولید خلال و چیپس می باشد (شکل 7).
شکل 7: رقم جلی
رقم پیکاسو:
یک رقم نیمه دیررس بوده و ارتفاع بوته آن تقریبا بلند می باشد. رنگ گوشت و پوست این رقم، زرد کمرنگ بوده و در محل چشم غده صورتی تا قرمز رنگ می باشد. شکل غده آن گرد تا بیضی و اندازه آن متوسط تا بزرگ و در واحد سطح از عملکرد بالایی برخوردار است. ماندگاری بالایی داشته و به صورت تازه خوری مصرف می شود (شکل 8).
شکل 8: رقم پیکاسو
رقم سیفرا:
دوره رشدی این رقم 95 تا 115 روز بوده و از عملکرد بالایی برخوردار است. غده های رقم سیفرا بیضی تا گرد بوده از 100 تا 150 گرم وزن دارند. ارتفاع بوته تقریبا بلند بوده و حالت ایستاده دارد. طعم مناسبی داشته و بعد از سرخ شدن رنگ آن ثابت میماند. رقم سیفرا نسبت به کم آبی و بیماری های مختلف مقاومت خوبی از خود نشان می دهد. به دو صورت پاییزه و بهاره کشت می شود (شکل 9).
شکل 9: رقم سیفرا
رقم بورن:
این رقم نیمه دیررس بوده و دوره خواب تقریبا خیلی طولانی دارد. رنگ گوشت و پوست زرد رنگی دارد. ماده خشک پایینی داشته و برای مصرف تازه خوری کشت می شود. مانند دیگر ارقام به بیماری ویروسی مقاوم و نسبت به بیماری های دیگر حساس می باشد. برگ های نسبتا بزرگ و شاخ و برگ متوسطی داشته و درون ساقه های آن مقداری کمی آنتوسیانین وجود دارد. شکل غده ها بیضی تا بیضی کشیده بوده و تقریبا بزرگ می باشند (شکل 10).
شکل 10: رقم بورن
منابع:
حسن پناه، داوود، راهنمای جامع زراعت نوین سیب زمینی، نشر آموزش کشاورزی، 1397
بختیاری، محمدرضا، راهنمای سیب زمینی (کاشت، داشت، برداشت و انباردای)، نشر آموزش کشاورزی، 1396
مطیعی، محمدمهدی، سیب زمینی، تحقیقات آموزش کشاورزی، 1397