پایگاه دانش

برداشت و فرآوری پسته

 

 پسته با نام علمی Pistacia vera L از خانواده پسته­ سانان در بسیاری از نقاط کشور قابل کشت است و به عنوان یکی از مهمترین محصولات کشاورزی جایگاه خاص و بالایی دارد. از کشورهای تولید کننده این محصول، ایران، آمریکا و ترکیه را می توان نام برد. با توجه به اینکه پسته دومین جایگاه صادرات غیر نفتی را در کشور داراست و میانگین تولید پسته خشک در ایران حدود 200 هزار تن می باشد، ایران حدود 60 درصد از صادرات جهانی را به خود اختصاص داده است. پسته گیاهی  گرمسیری، دوپایه، خزان کننده می باشد. ترکیبات با ارزش موجود در پسته، «ویتامین ب، تیامین، منیزیوم، فسفر، پتاسیم  پروتیین، چربی، اسید چرب امگا 3 » است. هر چند برداشت در زمان مناسب باعث افزایش کمیت و کیفیت میوه می گردد، اما نحوه­ ی فرآوری و عرضه نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. پسته تازه قابلیت ماندگاری طولانی مدت ندارد و تنها برای بازار محلی و نزدیک قابل مصرف می باشد، بنابراین سریعا باید مصرف گردد یا به صورت خشک فرآوری شود.

بهترین زمان برداشت و علایم رسیدگی پسته 

برداشت محصول با توجه به نوع پایه، شرایط اقلیمی، بافت خاک، دور آبیاری از نیمه شهریور تا اوایل آبان ماه می باشد. رسیدگی میوه ها به دلیل گلدهی در زمان متفاوت گل آذین­ها، باز نشدن همزمان گل­های یک خوشه، رسیدن زودتر میوه های اطراف درخت، به صورت همزمان و یکجا نمی باشد، بنابراین برداشت به تدریج انجام می شود.

لازم است برداشت در زمان مناسب صورت گیرد (شکل1). همزمان با رسیدن میوه، وزن خشک مغز، مقدار چربی و قند افزایش پیدا می کند و مقدار کل پروتیین، درصد رطوبت مغز، میزان تنفس کاهش مییابد. همچنین برداشت در زمان مناسب باعث افزایش عمر انبارداری می شود. تاخیر در برداشت باعث می شود پوست سبز پسته، ترک خورده و افزایش آلودگی قارچی، حمله آفات و پرندگان، لکه دار شدن پوست استخوانی، کاهش وزن و کیفیت میوه رخ دهد.

علایم رسیدگی در میوه

- پوست نرم رویی میوه تغیییر رنگ داده و از سبز به سفید عاجی، گلی تا قرمز، ارغوانی تا کرم تغییر رنگ می دهد.

 - حدود 70 الی 80 درصد پوست نرم رویی میوه به راحتی از پوست سخت استخوانی جدا شود.

-  پوست سخت استخوانی، از حالت شفاف به مات تغییر حالت داده و به راحتی شکافته و از مقدار رطوبت آن کاسته شود.

- محل اتصال خوشه به شاخه و همین طور میوه به خوشه 2 الی 3 هفته بعد از رسیدن شل و به راحتی جدا می شود.

- محل اتصال دم میوه، از سبز به زرد تغییر رنگ دهد.

 

شکل1: زمان مناسب برداشت پسته

 

برداشت پسته چگونه انجام می شود

برداشت به دوروش دستی و مکانیکی انجام می شود. در برداشت مکانیکی پسته، از ماشین های مکانیزه تکان دهند یا لرزاننده تنه و شاخه درختان استفاده می شود. زمانی که امکان برداشت مکانیزه به علت عدم یکنواختی در رسیدگی محصول و فرم دهی وهرس درختان، نحوه کاشت وجود نداشته باشد برداشت با دست انجام می شود (شکل 2). در این نوع برداشت معمولا زیر درخت را با پارچه و چادرهای پهن می پوشانند.

-برای چیدن میوه، خوشه میوه به سمت چپ و راست چرخیده و سپس با فشار جزیی چیده شود (شکل 3)

-زمان برداشت رطوبت میوه بین 40 تا 50 درصد است بنابراین برای جلوگیری از آلودگی محصول به قارچ آفلاتوکسین از ریختن محصول روی خاک جلوگیری شود.

-پوست سبز میوه آسیب نبیند.

-در زمان برداشت از پارچه مخصوص استفاده گردد و همیشه یک طرف پارچه روی خاک انداخته شود.

-از مخلوط کردن پسته های تازه چیده شده و روی خاک افتاده جلوگیری شود.

-برداشت محصول در ساعات اولیه روز انجام شود و در سایه نگهداری شود.

-از برداشت تا ورود محصول به مرحله فرآوری بیشتر از 8 الی 10 ساعت طول نکشد.

 

شکل 2: روش دستی برای برداشت پسته

 

شکل 3: نحوه درست چیدن پسته

حمل و نقل

-زمان چیدن و انتقال میوه به ترمینال فرآوری در سریعترین زمان ممکن انجام شود.

- برای انتقال محصول از جعبه و سبدهای مشبک و سوراخ­دار استفاده گردد.

- از فشردن و انباشته کردن بیش از حد محصول در ماشین حمل و نقل خوداری گردد، زیرا دما و رطوبت در محصول فشرده شده بالا رفته و احتمال الودگی به قارچ آفلاتوکسین افزایش می یابد.

-انتقال محصول به پایانه فرآوری در ساعت خنک روز انجام شود.

فرآوری پسته

برای فرآوری پسته مراحل و اقدامات زیر انجام می شود

1-دریافت پسته تر

اولین مرحله پس از برداشت برای فرآوری، انتقال محصول به پایانه و تخلیه آن می باشد. تخلیه باید در محلی سایه و به دور از تابش مستقیم آفتاب انجام شود. بلافاصله پس از دریافت پسته تر، عملیات فرآوری باید آغاز گردد.

2- پوست گیری

تعدای دستگاه پوست­کن در ابتدای مسیر فرآوری قرار دارد، که شاخ و برگ های اضافی و پوست نرم روی پوسته را از آن جدا می کنند. تاخیر در پوست­گیری باعث افزایش احتمال آلودگی قارچ آفلاتوکسین می شود. از مورادی که احتمال آلودگی را به حداقل می رساند :

-شست وشو و ضدعفونی دستگاه پوست گیر

- انجام مرحله پوست­گیری با دقت و سرعت

3-پوک­ گیری

در این مرحله پسته های پوک، برگ، شاخ­های اضافه از محصول اصلی به وسیله جریان هوا جدا می گردد.

4-شناورسازی در حوض آبی

پسته ها در حوض آب غوطه ­ور می شوند و جداسازی بر اساس وزن مخصوص انجام می شود. پسته های پوک که روی آب قرار می گیرند و مواد اضافی همراه از پسته های با کیفیت و مرغوب جدا می گردند (شکل4).

 

5-شست و شوی مجدد بعد از حوض تر

در این مرحله آب با فشار روی محصول پاشیده و به صورت کامل شسته می شود (شکل 5)

 

شکل 4: شستن پسته در حوضچه آبی

شکل 5: شست وشوی مجدد پسته

 

6- نم گیری

آب سطحی و رطوبت پسته ها پس از شست وشو باید خشک شود. به این منظور، پسته ها وارد رطوبت ­گیر می شوند و با دمیده شدن هوای گرم، رطوبت ناشی از شست وشو خشک می شود. این فرایند در مدت کوتاهی انجام می گردد.

7-گوگیری

پسته هایی که مقداری پوست نرم آن باقی مانده باشد به اصطلاح « گو » نامیده می شود. با استفاده از دستگاه گوگیر این پسته ها را جدا می کنند و دوباره به بخش پوست گیری منتقل می کنند.

8- نوار بازرسی پسته تر

پسته ها در این مرحله بر روی نوار نقاله حرکت میکنند و توسط کارگران به صورت چشمی، مورد برسی قرار می گیرند. پسته های بدون کیفیت شامل گو، پسته های ریز و بدشکل از پسته های با کیفیت جدا می گردند. با این روش پسته های نامرغوب قبل از خشک شدن جدا می شوند.

9-خشک کردن

برای نگهدای طولانی مدت و عرضه بازار به محصول باید فرایند خشک کردن پسته صورت گیرد، که معمولا به دور روش خشک کردن در آفتاب و یا با استفاده از خشک کن صنعتی انجام می شود. در روش آفتابی (شکل6) پسته ها باید به صورت تک لایه پهن شوند و تاریخ، شماره میدان آفتابی، ساعت ورود یادداشت شود و تمام نکات بهداشتی در هنگام خشک شدن رعایت گردد.

در خشک کردن با روش صنعتی، رطوبت پسته هنگام ورود به خشک­کنها حدود 50 درصد است و برای خشک کردن مدت زمان زیادی لازم است که معمولا به طور میانگین حدود 4 ساعت در نظر میگیرند. طبق استاندار، رطوبت پسته خشک باید به 4 الی 6 درصد برسد.

شکل 6: خشک کردن پسته در میدان آفتابی

 

جداسازی و درجه ­بندی

جهت یکنواختی بیشتر، پسته های خندان و درشت را از پسته ناخندان و ریز جدا می کنند. این عمل به وسیله دستگاه های مخصوص که غربال می کنند انجام می شود. اندازه پسته با کلمه انس اعلام می شود.

بسته ­بندی و انبارداری

نگهداری پسته برای فروش و صادرات به صورت خشک در گونی­ های کنفی یا کیسه های پلی اتیلنی می باشد و برای بسته بندی و عرضه محصول به بازار از کیسه های پلاستیکی سالم، نو و بهداشتی استفاده شود. قبل از وارد کردن محصولات جدید به انبار، پسته های باقی مانده از سال قبل از انبار خارج شود و انبار کاملا ضدعفونی و تمیز گردد.

 محصولات بسته ­بندی شده در زمان خنکی روز به انبار منقل شوند. چون کاهش دمای محصول در این زمان باعث افزایش مدت نگهداری و ماندگاری می شود. برای جلوگیری از آلودگی محصول به قارچ آفلاتوکسین و حفظ کیفیت بهتر است که در دمای کمتر از 20 درجه و رطوبت کمتر از 70 درصد نگه داری شود.

برای جلوگیری نفوذ رطوبت به محصولات، بهتر است گونی­ های پسته روی پالت های چوبی و فلزی نگهداری شوند (شکل7). گونی­ ها به صورتی چیده شوند که جریان هوا به خوبی از میان آنها عبور کند و دسترسی آسان باشد و حداکثر 5 کیسه روی یکدیگر قرار داده شوند. ساختمان انبار باید به گونه ای باشد که نسبت به ورود آفات و حشرات غیر قابل نفوذ باشد. مشخصات پسته وارد شده به داخل انبار در یک دفتر مخصوص ثبت شود تا درصورت نیاز، محل تولید و فرآوری مشخص شود.

 

 

شکل 7: نگهداری کیسه ­های پسته روی پالت چوبی

 

-راهنمای پسته (کاشت، داشت، برداشت)، اسماعیل پور، علی، نشر آموزش کشاورزی،1395    

-پسته ایران، اسماعیل پور، علی، موسسه پسته، موسسه تحقیقات علوم باغبانی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، 1399

-تاثیر زمان برداشت، نوع فرآوری و شرایط انبارمانی بر نگهداری پسته تازه و خشک، ناظوری، فاطمه و همکاران، به زارعی کشاورزی، 1393

لطفا دانش و تجربه خود در این مورد را به اشتراک بگذارید

لطفا پیش از ایجاد مطلب جدید موارد زیر را به دقت مطالعه نمایید:
پایگاه دانش این وب سایت محلی برای تبادل دانش و تجربه و بیان راهکارهایی برای ارتقای صنعت کشاورزی است. هنگام درج مطلب به نکات زیر توجه بفرمایید:
۱. برای درج عکس به داخل متن ، عکس را از گوشی یا کامپیوتر کپی نموده و در پنجره ویرایشگر سایت ، paste نمایید.
۲. در صورت نیاز ، مطلبی که ارسال می کنید را ویرایش کنید تا ابعاد عکس ها و اندازه و رنگ فونت ها ، هماهنگ با دیگر مطالب وب سایت بشود.
برچسب مناسب متن را از بین برچسب های تعریف شده انتخاب کنید و اگر مطلب شما نیاز به برچسب جدیدی داشت، مطلب را درج کنید و برچسب پیشنهادی را از بخش تماس با ما به مدیریت وب سایت اطلاع بدهید تا به لیست برچسب ها افزوده گردد.

فایل با فرمت های ( 'gif','jpg','png', 'jpeg', 'pdf', 'mp4', 'mkv' ) قابل آپلود می باشد.
فایل های پیوست:

نظر
آخرین نظر