بیماری های باکتریایی گیاه ذرت

• آخرین نظر: ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۱
• نوشته شده در : ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۱
• توسط : گروه علمی فیداست

باکتری ها از متنوع ترین و مهم ترین میکروارگانیسم های موجود بر روی کره زمین می باشند. باکتری ها به دو دسته مفید و مضر تقسیم بندی می شوند. باکتری های مفید در صنایعی مانند تصفیه فاضلاب، پاکسازی آلودگی های نفتی، تولید مواد غذایی مانند پنیر و ماست، بازیافت زباله ها، استخراج فلزات از معادن و تولید آنتی بیوتیک ها و ... کاربرد دارند. درصد کمی از باکتری ها موجب ایجاد بیماری های مختلفی در جانداران و گیاهان خواهند شد و گیاه ذرت نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد. در واقع در اکثر مناطق ذرت خیز، این بیماری مشاهده می شود و کمیت و کیفیت محصولات به شدت کاهش پیدا می کند.

بیماری پوسیدگی باکتریایی ساقه ذرت (Bacterial Stalk Rot)

بیماری پوسیدگی باکتریایی ساقه ذرت، برای نخستین بار در سال 1930 توسط پراساد شناسایی و گزارش شد. این بیماری در ایران  در سال 1365 در مناطقی از شهر ساری و استان فارس مشاهده و ثبت گردید. عامل بیماری پوسیدگی، باکتری گرم منفی به نام Dickeya zeae می باشد (شکل 1). شرایط مناسب گسترش بیماری، دما (30 تا 35 درجه سانتی گراد) و رطوبت نسبی بالا بوده و در مناطق گرم و مرطوب، شیوع بیشتری دارد. این باکتری خاکزی بوده و به صورت ساپروفیت (موجب فساد و تجزیه مواد می شوند) بر روی بقایای محصولات در خاک زندگی می کنند. عامل بیماری پوسیدگی ساقه از طریق روزنه های هوایی، عدسک ها، زخم های موجود بر ساقه و برگ، وارد گیاه ذرت می شود.

شکل 1: A: کشت باکتری Dickeya zeae در محیط کشت، B: باکتری در زیر میکروسکوپ

علائم بیماری پوسیدگی باکتریایی ساقه ذرت

علائم اولیه با تغییر رنگ برگ در قسمت های آلوده، شروع می شود. با گذشت زمان و فعالیت باکتری، زخم ها بر روی برگ گسترش پیدا می کنند. به دلیل فعالیت بالای باکتری، علائم بیماری به سرعت در ساقه و برگ های دیگر مشاهده می شود. بر اثر ایجاد زخم و پوسیدگی، بوی بدی در قسمت های آلوده قابل تشخیص است. در محل پوسیدگی، بافت ها نرم، لزج و لهیده بوده و با فشار دست، از هم گسسته می شوند. ممکن است بر اثر فعالیت باکتری و شدت بیماری، گیاه از محل پوسیدگی شکسته شود. باکتری می تواند تمام قسمت های گیاه را آلوده کند و بر اثر آلودگی گل آذین های ذرت، عمل گرده افشانی دچار اختلال خواهد شد. باکتری از طریق حشرات یا ماشین آلات کشاورزی به گیاه ذرت، منتقل می شود بنابراین عدم کنترل حشرات، احتمال بروز بیماری را افزایش می دهد (شکل 2).

شکل 2: علائم بیماری پوسیدگی باکتریایی در گیاه ذرت

مدیریت بیماری پوسیدگی باکتریایی ساقه ذرت

•             استفاده از هیبریدهای مقاوم

•             حذف بقایای گیاهی سال قبل

•             حذف اندام های آلوده و معدوم کردن آن ها

•             استفاده از سیستم آبیاری مناسب مانند سیستم آبیاری قطره ای (شکل 3)

•             کنترل اصولی و به موقع حشرات

•             استفاده از ماشین آلات مناسب و جلوگیری از ایجاد صدمات مکانیکی در گیاه

شکل 3: سیستم آبیاری قطره ای در کشت گیاه ذرت

منابع

حبیبی، جلال الدین، آفات و بیماری های مهم ذرت در ایران و مدیریت تلفیقی آن ها، آموزش کشاورزی وابسته به دفتر خدمات تکنولوژی آموزشی وزارت جهاد کشاورزی، 1382

الهی نیا، سیدعلی، بیماری های گیاهان زراعی و روش های مبارزه با آن ها، انتشارات دانشگاه گیلان، 1389

بالادستیان، لیلا، بیماری های گیاهان زراعی، کلک زرین، 1396