پایگاه دانش

آفت های مهم گیاه سویا

خسارت آفات همواره یکی از معضلات مهم در بخش کشاورزی می باشد. بخش وسیعی از محصولات باغی و زراعی بر اثر حمله آفات از دسترس خارج می شود. برای حل این مشکل روش های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی متنوعی بررسی شده و تا حد قابل قبولی برخی از این روش ها از بروز خسارت های زیاد، جلوگیری نموده است. برای تشخیص و کاهش مشکلات ناشی از آفات، شناسایی دقیق مراحل زیستی آفت، بسیار ضروری می باشد زیرا هر آفت در یک یا دو مرحله از زندگی خود، خسارت زا خواهد بود. با بررسی هفتگی مزارع و استفاده از تله های نوری و فرمونی، تعداد، نوع و سن حشرات مشخص شده و قبل از وقوع خسارت می توان با روش-های موثر، جمعیت آفت را کنترل نمود. در میان حشرات مختلف، حشراتی مانند کرم غلاف خوار، پروانه دانه خوار و کرم های برگخوار سویا، بیشترین خسارت را بر روی گیاهان سویا ایجاد می کنند. در این بخش به بررسی مراحل مختلف رشدی، نحوه خسارت و روش های کنترل آفات سویا، می پردازیم.

کرم غلاف خوار سویا (کرم غوزه ی پنبه)

کرم غلاف خوار سویا در واقع شب پره ای از خانواده Noctuidae با نام علمی Helicoverpa armigera  است که علاوه بر سویا، به محصولاتی دیگری مانند پنبه، گوجه فرنگی و ذرت نیز، خسارت وارد می کند. مراحل زیستی آن شامل تخم، لارو، شفیره و حشره کامل می باشد.

تخم: حشرات ماده، تخم های خود به صورت گروهی یا جداگانه بر روی گل ها، میوه ها، زیر برگ ها و نزدیک بافت های جوان، قرار می دهند. تخم ها در ابتدا سفید رنگ بوده و در انتهای دوره جنینی (3 تا 6 روز)، قهوه ای رنگ خواهند شد.

لارو: کرم غلاف خوار سویا به طور معمول دارای شش مرحله یا سن لاروی می باشد. در ابتدا تک رنگ بوده ولی در آخرین مرحله رشدی به رنگ های مختلفی مانند سبز، زرد، سیاه یا صورتی، تغییر رنگ می دهد. در طول بدن لارو، خطوط تیره و در دو طرف بدن، یک خط تیره و یک خط روشن وجود دارد. با توجه به شرایط محیطی، مرحله لاروی تقریبا 3 هفته طول خواهد کشید. طول بدن لارو بالغ، 8/0 تا 1 سانتیمتر بوده و بیشترین خسارت در این مرحله ایجاد می شود.

شفیره: بعد از اتمام مرحله لاروی، لارو در عمق 3 تا 10 سانتیمتری خاک، تبدیل به شفیره خواهد شد. طول بدن شفیره 15 تا 20 میلیمتر می باشد. مدت زمان شفیرگی حدودا 17 تا 20 روز طول خواهد کشید و بعد از اتمام این مرحله، حشرات بالغ به وجود می آیند.

حشره کامل: حشره کامل شب پره ای است به طول 10 تا 20 میلیمتر و عرض بدن با بال های باز 35 تا 40 میلیمتر می باشد. معمولا بال های جلویی به رنگ قهوه ای روشن و دارای یک لکه لوبیایی و یک لکه گرد تیره بوده و در حاشیه خارجی بال، یک نوار عرضی مضرّس وجود دارد. رنگ بال های عقبی سفید رنگ و در حاشیه بیرونی دارای یک هاله تیره پهن می باشد. معمولا عمر حشره بالغ، 13 تا 16 روز بوده و دو روز بعد از بالغ شدن، قادر به تخم گذاری می باشد (شکل 1).

شکل 1: حشره کامل و لارو غلاف خوار سویا

زمستان گذرانی کرم غلاف خوار سویا به صورت شفیره در عمق 3 تا 10 سانتیمتری خاک می باشد. بعد از مساعد شدن شرایط محیطی، حشرات بالغ به وجود می آیند. هر حشره ماده توانایی تولید 500 تا 2700 عدد تخم را داشته و تخم گذاری معمولا در تاریکی شب  انجام می شود. معمولا در مناطق سرد، 2 نسل و در مناطق با آب وهوای معتدل و گرم، 4 تا 5 نسل بر روی گیاهان زندگی می کنند.

نحوه خسارت کرم غلاف خوار سویا

این حشره یکی از مخرب ترین آفت های موجود در کشت وکار گیاه سویا می باشد. لاروها پس از خروج از تخم، ابتدا از پارانشیم برگ-های سویا تغذیه کرده و بعد از چند روز، خود را به غلاف های در حال تشکیل می رسانند. لاروها با ایجاد سوراخ های متعدد، بافت غلاف را تخریب کرده و از دانه های تشکیل شده، تغذیه می کنند. در صورت طغیان جمعیت و عدم کنترل مناسب، حدودا 30 تا 50 درصد محصول از بین خواهد رفت (شکل 2).

شکل 2: خسارت کرم غلاف خوار سویا

 

روش های کنترل کرم غلاف خوار سویا

یکی از راه های مقابله با این حشره، شخم عمیق مزرعه بعد از برداشت محصول می باشد. در واقع با شخم عمیق، درصد زیادی از فرم زمستان گذران حشره (شفیره) از بین خواهد رفت. انتخاب تاریخ کاشت مناسب به طوری که با ظهور حشرات بالغ، همزمان نباشد، یکی از روش های کنترل زراعی می باشد. استفاده از تله های فرمونی موجب جذب شب پره های نر شده و تولیدمثل را دچار اختلال می کند. تله های فرمونی علاوه بر کنترل جمعیت حشرات نر، راهکار مفیدی برای تخمین میانگین جمعیت حشرات موجود در مزرعه می باشد. سمومی مانند تری کلروفن (دیپترکس) sp80% 1 تا 5/1 کیلوگرم در هکتار، سوین wp85% 3 کیلوگرم در هکتار، آوانت، زولون (فوزالون) و لاروین، به منظور کنترل آفت کرم غلاف خوار سویا، استفاده می شود. معمولا دو تا سه نوبت بعد از ریزش گل و تشکیل میوه، سمپاشی انجام می گیرد.

 

پروانه دانه خوار سویا

پروانه دانه خوار سویا با نام علمی Etiella zinckenella برخلاف کرم غلاف خوار که به تمام بخش های گیاه آسیب می زند، این آفت به صورت اختصاصی فقط از بذرهای سویا تغذیه می کند. این آفت در اکثر نقاط ایران مانند تهران، کرج، شیراز، بروجرد و آذربایجان گزارش شده و علاوه بر سویا بر روی گیاهانی دیگر مانند آفتابگردان، نخود، عدس نیز مشاهده شده است. این آفت دارای 4 مرحله رشدی تخم، لارو، شفیره و حشره کامل می باشد.

تخم: تخم پروانه دانه خوار بیضی شکل بوده و تقریبا 01/0 تا 54/0 طول و 01/0 تا 44/0 میلیمتر عرض دارد. رنگ آن ها در ابتدا زرد و به مرور زمان خاکستری می گردد. تخم ها اغلب به صورت تکی بر روی اندام های گیاهی قرار می گیرد. مدت زمان دوره جنینی 3 تا 6 روز می باشد.

لارو: لاروها در هنگام خروج از تخم 2 تا 3 میلیمتر طول داشته و در انتهای مرحله لاروی 13 تا 15 میلیمتر، رشد می کنند. لاروها در سنین اولیه شیری رنگ بوده و با افزایش سن بدن  آن ها سبز تا سبز تیره خواهد شد و همچنین بر روی بدن لاروها موهای ریزی مشاهده می شود. کامل شدن دوره لاروی حدودا 16 تا 29 روز طول خواهد کشید.

شفیره: شفیره آفت به رنگ خاکی یا سبز تیره بوده و طول بدن آن، 8 تا 12 میلیمتر است و درون پیله  قرار دارد. دوره شفیرگی در فصل بهار 30 تا 37 روز و در تابستان 20 تا 25 روز می باشد.

حشره کامل: حشره کامل پروانه ای است با بدن خاکستری تا قهوه ای روشن، بال های فوقانی دارای یک نوار باریک طولی به رنگ سفید و بال های عقبی به رنگ فندقی تند و حاشیه های تیره می باشد. طول بدن پروانه دانه خور سویا 8 تا 11 و عرض با بال های باز 20 تا 23 میلی متر می باشد (شکل 3).

  

شکل 3: مراحل زندگی آفت دانه خوار سویا

این آفت زمستان را به صورت لارو کامل درون خاک و بقایای گیاهی سپری می کند. با برطرف شدن خطر سرما، لاروها ابتدا به شفیره و سپس به حشرات کامل تبدیل می شوند. در زمان تشکیل نسل اول آفت (اواخر اردیبهشت)، در غیاب گیاهان سویا، لاروها بر روی علف های هرز مستقر می شوند و بعد از کامل شدن چرخه زیستی، بر روی اندام های مختلف علف  هرز، تخم گذاری انجام می-شود. ظهور نسل دوم همزمان با تشکیل غلاف بر روی گیاهان سویا می باشد و لاروهای نسل دوم به دانه های سویا حمله می کنند. بعد از اتمام مرحله لاروی، لاروها وارد خاک شده و در عمق 2 تا 4 سانتیمتری به شفیره تبدیل می شوند. به طور معمول پروانه دانه خوار سویا 2 تا 3 نسل در سال، تولیدمثل می کنند.

نحوه خسارت پروانه دانه خوار سویا

به دلیل تغذیه لارو از دانه ، حشرات ماده اغلب تخم های خود را بر روی غلاف های تشکیل شده، قرار می دهند. در این صورت لاروها بلافاصله پس از خارج شدن از تخم، بافت غلاف را تخریب کرده و از دانه تغذیه می کنند. بر اثر فعالیت لاروها، بافت دانه های سویا تخریب و درون غلاف از فضولات لارو انباشته می شود. سرعت تغذیه لارو بسیار سریع بوده و در صورت عدم کنترل، پس از  مدت کوتاهی تمامی غلاف های موجود بر روی گیاه، از بین خواهد رفت (شکل 4).

  

شکل 4: نحوه خسارت کرم دانه خوار سویا

روش های کنترل پروانه دانه خوار سویا

اجرای شخم عمیق پاییزه موجب از بین رفتن فرم زمستان گذران پروانه دانه خوار خواهد شد. در واقع با زیر و رو شدن خاک ، لاروها در عمق بیشتری دفن شده و امکان خروج حشرات بالغ غیرممکن خواهد شد یا بر روی سطح خاک قرار گرفته و بر اثر نور خورشید یا شکار شدن توسط حشراتی مثل مورچه یا پرندگان، از بین خواهند رفت. رعایت تناوب زراعی با کشت گیاهانی غیر از خانواده حبوبات، در مناطق سویاکاری یا مناطقی که آلودگی زیادی دارند، به کنترل این آفت، کمک بسیار زیادی خواهد کرد. حذف علف-های هرز (به عنوان منبع غذایی نسل اول) و بقایای گیاهی (محل زمستان گذرانی) نیز به عنوان یک روش کنترل زراعی، جمعیت آفت را کاهش می دهد.

سمپاشی علیه این آفت پس از مشاهده حشرات بالغ در تله های نوری یا فرمونی یا ظهور علائم اولیه آلودگی در غلاف ها انجام می-شود. سمومی مانند گوزاتیون و  دیپترکس 80% به ترتیب به نسبت 2 و 1 کیلوگرم در هکتار جهت نابودی پروانه دانه خوار سویا استفاده می شود. معمولا در دو نوبت با فاصله 10 روز، سمپاشی مجددا تکرار می گردد.

کرم برگخوار سویا (کارادرینا)

خسارت کرم برگخوار (Spodoptera exigua) بر روی محصولات گیاهی مختلفی مانند چغندر، سویا، یونجه، اسفناج، کلم، نخود، سیب زمینی، لوبیا و ...، گزارش شده است ولی به طور کلی به دلیل خسارت فراوان بر روی گیاه چغندر، به نام کرم برگخوار چغندر معروف شده است. در ادامه به بررسی مراحل زندگی این حشره می پردازیم.

تخم: تخم های آفت کروی شکل و به رنگ زرد تا زرد متمایل به سبز می باشند. حشرات ماده بعد از استقرار تخم ها در زیر برگ ها، به منظور حفاظت از آن ها، علاوه بر قرار دادن ترشحات اندام تناسلی، دسته موهای سفید تا زرد رنگ انتهای شکم را بر روی تخم ها قرار می دهند. به این صورت یک سد محافظتی بر روی گروه های 40 تا 50 عددی تخم ها، قرار می گیرد. تخم ها بعد از 4 تا 6 روز، تفریخ خواهند شد (شکل 5).

شکل 5: نحوه قرارگیری تخم آفت برگخوار سویا در زیر برگ

لارو: رنگ لاروها به طور معمول سبز است ولی به دلیل شرایط تغذیه، محیط و انبوهی جمعیت به رنگ های دیگری مانند سبز تیره تا خاکستری مشاهده می شود. در دو طرف بدن لاروها سه نوار طولی به رنگ های سیاه، نارنجی و سفید وجود دارد. طول عمر هر لارو 14 تا 16 روز طول خواهد کشید. فعالیت و تغذیه لاروها معمولا در تاریکی شب  صورت گرفته و در مرحله آخر لاروی، 25 تا 30 میلیمتر طول دارند.

شفیره: شفیره ها در زیر خاک یا بقایای گیاهی تشکیل می شوند. طول بدن شفیره 12 تا 14 میلیمتر، به شکل کله قندی، در رنگ های خرمایی تا قهوه ای و در انتهای بدن آن ها، 4 عدد خار وجود دارد. دوره شفیرگی با توجه به شرایط آب وهوایی معمولا 8 تا 10 روز می باشد.

حشره کامل: حشره کامل آفت برگخوار سویا، پروانه  ای با بال های جلویی قهوه ای تا خاکستری و بال های عقبی سفید مایل به خاکستری که حاشیه ی بال ها، قهوه ای می باشد. طول بدن پروانه حدودا 10 تا 14 میلیمتر و عرض بدن 25 تا 30 میلیمتر می باشد. حشرات بالغ در انتهای شکم دارای دستجات مویی هستند که در هنگام تخم گذاری بر روی تخم ها قرار می گیرد. طول عمر حشره بالغ  معمولا 2 تا 3 هفته می باشد (شکل 6).

   

شکل 6: لارو، شفیره و حشره کامل آفت برگخوار سویا (Spodoptera exigua)

کرم برگخوار سویا در مناطقی با آب وهوای سرد، زمستان را به صورت شفیره و در عمق 3 تا 10 سانتیمتری خاک سپری می کند و در مناطقی با آب وهوای معتدل تا گرم، این آفت به شکل های مختلف مانند لارو، تخم و شفیره، زمستان گذرانی خواهد کرد. با بالا رفتن دمای هوا، رشد شفیره ها کامل شده و حشرات بالغ در سطح زمین مشاهده می شوند. حشرات ماده تخم ها را زیر برگ ها، ساقه و حتی بر روی کلوخ یا بقایای گیاهی قرار می دهند. با توجه به شرایط آب هوایی و تغذیه ای در مناطق گرمسیر 6 نسل و در مناطق سردسیر 4 نسل بر روی گیاهان فعالیت می کنند.

نحوه خسارت کرم برگخوار سویا

بعد از تفریخ تخم ها، لاروها به صورت دسته جمعی به نزدیک ترین برگ، حمله خواهند کرد. در اثر تغذیه لارو از پارانشیم، برگ ها به شکل مشبک یا توری مشاهده می شوند. با افزایش سن لاروها و در صورت عدم کنترل، تمامی برگ های یک گیاه دچار آسیب شده و لاروها در سطح مزرعه پخش می شوند. معمولا ظهور نسل دوم همزمان با رویش گیاهان سویا خواهد بود و یک لارو پروانه کاردرینا قادر است گیاهچه جوان سویا را در مدت زمان کوتاهی، به راحتی از بین ببرد (شکل 7).

شکل 7: نحوه خسارت لاروهای برگخوار سویا

روش های کنترل کرم برگخوار سویا

به منظور کنترل زراعی می توان به راهکارهایی مانند شخم عمیق، تعیین تاریخ کاشت مناسب، وجین علف های هرز، ایجاد یخ آب زمستانی، پاکسازی مزارع از بقایای گیاهی و پوسیده، انتخاب ارقام مقاوم، اشاره نمود.

پروانه برگخوار سویا دشمنان طبیعی زیادی داشته و برای کنترل بیولوژیک می توان از آن ها استفاده نمود. در واقع بعد از بررسی تله های نوری و فرمونی در مزارع سویا و تخمین جمعیت حشرات، می توان در زمان مناسب از دشمنان طبیعی آفت، بهره برد. زنبورهای پارازیتوئید Cuyptus incolcator، Euplectrus flavipes، Barylyapa sp.، Meteorus meseoptunicus و عوامل باکتریایی مانند Baccillus thuringiensis (Bt)، در کنترل بیولوژیک پروانه برگخوار سویا موثر می باشند.

کنترل شیمیایی آفت زمانی است که آثار جویده شدن توسط لارو بر روی بعضی از گیاهان مشاهده شده است. معمولا از اوایل اردیبهشت (همزمان با ظهور نسل اول تا دوم) بررسی مرتب و دقیق از مزارع بسیار ضروری می باشد تا بعد از مشاهده اولین علائم، سمپاشی صورت گیرد. سمومی مانند امولسیون اتریمفوس متیل 50 درصد (5/1 کیلوگرم در هکتار)، پودر وتابل دیپترکس 80% (1 کیلوگرم در هکتار)، لاروین Df  %80  (1 کیلوگرم در هکتار) در مزارع سویا استفاده می شود. به دلیل تفریخ تدریجی تخم ها، سمپاشی 10 تا 14 روز بعد، مجددا تکرار می گردد.

 

منابع:

خانجانی، محمد، آفات گیاهان زراعی ایران (حشرات و کنه ها)، انتشارات دانشگاه بوعلی سینا، 1391

اسلامی زاده، رحیم، آفات دانه های روغنی، تحقیقات آموزش کشاورزی، 1396

خواجه پور، محمدرضا، گیاهان صنعتی، جهاد دانشگاهی صنعتی اصفهان، 1391

لطفا دانش و تجربه خود در این مورد را به اشتراک بگذارید

لطفا پیش از ایجاد مطلب جدید موارد زیر را به دقت مطالعه نمایید:
پایگاه دانش این وب سایت محلی برای تبادل دانش و تجربه و بیان راهکارهایی برای ارتقای صنعت کشاورزی است. هنگام درج مطلب به نکات زیر توجه بفرمایید:
۱. برای درج عکس به داخل متن ، عکس را از گوشی یا کامپیوتر کپی نموده و در پنجره ویرایشگر سایت ، paste نمایید.
۲. در صورت نیاز ، مطلبی که ارسال می کنید را ویرایش کنید تا ابعاد عکس ها و اندازه و رنگ فونت ها ، هماهنگ با دیگر مطالب وب سایت بشود.
برچسب مناسب متن را از بین برچسب های تعریف شده انتخاب کنید و اگر مطلب شما نیاز به برچسب جدیدی داشت، مطلب را درج کنید و برچسب پیشنهادی را از بخش تماس با ما به مدیریت وب سایت اطلاع بدهید تا به لیست برچسب ها افزوده گردد.

فایل با فرمت های ( 'gif','jpg','png', 'jpeg', 'pdf', 'mp4', 'mkv' ) قابل آپلود می باشد.
فایل های پیوست:

نظر
آخرین نظر