پایگاه دانش

آفات ذرت - بخش نخست

 

کرم ساقه خوار ذرت Ostrinia nubilalis Hub.

کرم ساقه خوار ذرت، طیف میزبانی گسترده ای دارد و علاوه بر ذرت، به گیاهان دیگری مانند گندم، چغندرقند، پنبه، سویا، کنجد، نیشکر، بادنجان، خسارت وارد می کند. کرم ساقه خوار (اروپایی) دراکثر مناطق ایران مشاهده شده اما در شمال (مازندران، گلستان، گیلان) و شمال غرب کشور (اردبیل، آذربایجان شرقی) شیوع بیشتری دارد.

 این آفت دارای 4 مرحله رشدی می باشد:

تخم: کرم ساقه خوار تخم های بیضوی تا مسطح خود را، به صورت دسته جات 15 تا 20 عددی، در قسمت زیرین برگ ها قرار می-دهد. معمولا طول دوره تفریخ تخم ها، بسته به شرایط محیطی از 4 تا 10 روز طول خواهد کشید. تخم ها سفید تا شیری رنگ هستند.

لارو: بر روی هر حلقه  بدن لاروهای کرم ساقه خوار، 4 نقطه تیره وجود دارد که روی هر نقطه، یک مو مشاهده می شود. سطح پشتی بدن لارو به رنگ قهوه ای روشن تا صورتی مایل به خاکستری، سر قهوه ا ی تا سیاه و قفسه سینه لارو، قهوه ای مایل به زرد می باشد. این مرحله از زندگی کرم ساقه خوار حدودا 50 روز ادامه داشته و با توجه به شرایط آب و هوایی، مدت زمان این مرحله تغییر می کند. بیشترین خسارت کرم ساقه خوار، در این مرحله می باشد.

شفیره: در این مرحله، تغییرات مهمی به منظور تغییر شکل لارو به حشره کامل انجام می شود. شفیره های نر 12 تا 14 میلیمتر طول و 2 تا 3 میلیمتر عرض و شفیره های ماده 16 میلیمتر طول و 3 تا 4 میلیمتر عرض دارند. این مرحله 12 تا 14 روز طول خواهد کشید.

حشره بالغ: حشرات ماده به رنگ زرد کم رنگ تا قهوه ای روشن و حشرات نر قهوه ای تیره می باشند. این حشرات بالدار بوده و طول بدن حشرات نر 20 تا 26 میلیمتر و ماده ها 25 تا 34 میلمیتر می باشند. با توجه به شرایط آب وهوایی و تغذیه، طول عمر آن ها، 18 تا 24 روز می باشد (شکل 1).

شکل 1: مراحل زندگی کرم ساقه خوار ذرت

کرم ساقه خوار زمستان را به صورت لارو و شفیره در بقایای گیاهی می گذراند و بعد از مهیا شدن شرایط آب وهوایی و در فصل رویش، به شکل حشرات بالغ، فعالیت خود را آغاز می کند. معمولا به دلیل کشت ذرت در اواسط بهار، این حشره ابتدا فعالیت خود را بر روی گیاهانی مانند گندم یا علف های باریک  برگ، آغاز کرده و بعد از کشت ذرت، به مزارع حمله می کند. معمولا کرم ساقه-خوار 3 تا 4 نسل بر روی مزارع ذرت وجود دارد و موجب خسارت خواهد شد.

نحوه خسارت کرم ساقه خوار ذرت

همانطور که از اسم آفت مشخص است، بیشترین خسارت در ساقه گیاه ذرت مشاهده می شود. در واقع لارو، ساقه را از پشت غلاف برگ سوراخ کرده و از محل گره، وارد غلاف ساقه می شود و با ایجاد کانال درون ساقه، سبب کاهش استحکام ساقه، قطع جریان شیره خام و پرورده، و در نهایت موجب کاهش عملکرد نهایی می شود. گیاهان آلوده نسبت به وزش باد و صدمات مکانیکی بسیار حساس می باشند. در صورت عدم کنترل فعالیت لارو، گل آذین های در حال رشد، توسط لارو سوراخ شده و مرحله زایشی گیاه ذرت، دچار اختلال می گردد. زخم های ایجاد شده بر روی ساقه، محل مناسبی برای ورود عوامل بیماری زای دیگری مانند قارچ ها، باکتری-ها و ویروس ها می باشد و گیاه همزمان مستعد ابتلا به چند بیماری خواهد بود. یکی از راه های تشخیص آلودگی، وجود فضولات لارو و تکه های خرد شده ساقه و برگ، در محل غلاف و محور برگ می باشد (شکل 2).

شکل 2: خسارت کرم ساقه خوار ذرت در گیاه ذرت

روش های کنترل کرم ساقه خوار ذرت

برای کنترل جمعیت کرم ساقه خوار ذرت، بعد از برداشت محصول، باید بقایای گیاهی تا حد ممکن از مزارع جمع آوری شود تا محل زمستان گذرانی آفت، فراهم نباشد. استفاده از ارقام مقاوم و انجام شخم های عمیق پاییزه به منظور از بین بردن لارو و شفیره های موجود در مزارع ذرت، ضروری می باشد. از بین بردن علف های هرز به عنوان میزبان اولیه آفت، کمک بزرگی به حذف نسل اول خواهد کرد.

استفاده از دشمنان طبیعی (کنترل بیولوژیک)، یکی از راه های ایمن و موثر در کنترل کرم ساقه خوار ذرت می باشد. در ایران از زنبورهای پارازیتویید تخم تریکوگراما ( Trichogramma pintoi Voegele یا brassicae Bezdenko Trichogramma ) و زنبور پارازیتویید لارو براکون (Bracon hebetor Say) استفاده می شود (شکل 3). در ابتدا با بررسی تله های نوری و فرمونی، میزان جمعیت آفت مشخص گشته و در زمان مناسب، زنبورها را در مزارع رهاسازی می کنند. در واقع با توجه به جمعیت و مراحل رشدی حشره، 3 تا 4 مرحله رهاسازی انجام شده و هر تریکوکارت به فاصله ده متری بر روی بوته های ذرت قرار می گیرد.

شکل 3: حشره کامل زنبور Bracon hebetor و پارازیت کردن لارو

استفاده از فرم های تجاری باکتری Bt (Bacillus thuringiensis) به میزان 2 کیلوگرم در هکتار برای کنترل لاروهای کرم ساقه-خوار، یکی از روش هاش کنترل بیولوژیک می باشد. در واقع استفاده تلفیقی از زنبور و باکتری، جمعیت کرم ساقه خوار را به طور قابل ملاحظه ای کاهش می دهد.

به دلیل نفوذ لارو به درون ساقه، مبارزه شیمیایی با این آفت، با مشکلاتی همراه است و بهترین زمان سمپاشی، وقتی است که 50 درصد لاروها تفریخ شده و هنوز وارد ساقه نشده باشند. به همین دلیل توجه به شرایط آب وهوایی و بازدیدهای منظم از مزرعه ذرت، بسیار ضروری می باشد. حشره کش های دیازینون به میزان 5/2 لیتر، ، دیمیکرون به میزان 5/1 لیتر در هکتار، اسپینوساد، پیریدالیل، ایندوکساکارب، به منظور کنترل شیمیایی کرم ساقه خوار ذرت در مزارع استفاده می شود و در صورت وجود علائم حضور حشره بعد از سمپاشی، 10 روز بعد، مجددا تکرار می گردد.

کرم های طوقه بُر ذرت (Agrotis segetum)

گونه Agrotis segetum بر روی گیاهان مختلفی مانند ذرت، چغندر، سیب زمینی، پنبه، آفتابگردان، به عنوان یک آفت شناخته می شود و خسارت این حشره در اکثر مناطق کشور مشاهده و ثبت گردیده است. این حشره نیز دارای 4 مرحله رشدی می باشد:

تخم: تخم های این حشره سفید، مدور و حدودا 5/0 میلیمتر قطر دارند و حشرات ماده تخم ها را به صورت انفرادی یا دسته ای در پوشش اطراف گیاهان یا بر روی خاک مرطوب، قرار می دهند. با توجه به شرایط محیطی، دوره جنینی 3 تا 5 روز می باشد.

لارو: طول لاروهای درشت کرم طوقه بر، حدودا 4 میلیمتر می باشد. لارو در پای بوته های گیاه میزبان به شکل خمیده و معمولا در زیر خاک مخفی می شوند. بدن لارو در ابتدا سیاه بوده و به مرور زمان خاکستری رنگ می شود و روی هر حلقه، خال های سیاه زگیل مانند وجود دارد. لارو معمولا در روز فعالیتی نداشته و در اثر احساس خطر، به صورت حلقه وار به مدت کوتاهی بی حرکت باقی  می-ماند. این حشره به مدت 30 تا 35 روز، در مرحله لاروی قرار دارد.

شفیره: رنگ شفیره ها قهوه ای مایل به قرمز می باشد و در انتهای آن ها، 2 خار بلند وجود دارد و درون خاک تشکیل می شوند. دوره شفیرگی بسته به میزان دمای خاک و محیط، 15 تا 20 روز طول خواهد کشید.

حشره بالغ: طول بدن حشره کامل 15 تا 17 میلیمتر و عرض آن با بال های باز 45 تا 50 میلیمتر می باشد. بال های عقبی سفید و شفاف بوده و در بخش انتهایی تیره تر می شود. بال های جلویی به رنگ زرد متمایل به قهوه ای تا خاکستری تیره و در سطح رویی بال، از طرف قاعده بال به سمت انتهایی سه لکه به ترتیب مثلثی، گرد و لوبیایی مشاده می شود (شکل 4).

شکل 4: مراحل رشدی حشره طوقه بر گیاه ذرت

کرم طوقه بر ذرت، به صورت لارو در عمق 10 سانتیمتری خاک، زمستان را طی کرده و در بهار به شفیره تبدیل می شود. مدت زمان شفیرگی حدود 2 تا 3 هفته است و همزمان با ماه های فروردین و اردیبهشت، حشره کامل ظاهر می گردد. حشره کامل پس از جفتگیری، تخم های خود را به صورت گروه های 2 تا 8 تایی در سطح زیرین برگ قرار می دهد. 3 تا 4 روز بعد، تخم ها تفریخ شده و لاروها فعالیت خود را آغاز می کنند. در اکثر نقاط ذرت خیز، این حشره 2 تا 4 نسل، تولیدمثل می کند.

نحوه خسارت کرم طوقه بر ذرت

لارو روزها در زیر خاک مخفی شده و شب از برگ بوته های ذرت، تغذیه می کنند. لارو در ابتدا سوراخ های کوچکی در برگ ایجاد کرده و با افزایش سن، می تواند در نزدیکی طوقه، برگ ها و ساقه بوته های کوچک را به طور جزئی یا کامل، قطع کند. با قطع اندام-های هوایی ذرت، گیاه تضعیف شده و بعد از مدتی، از بین می رود. اگر تعداد لاروها کم باشد، خسارت زیادی ایجاد نمی شود ولی در صورت عدم کنترل و هجوم لاروها، ممکن است 50 تا 75 درصد محصول از بین برود (شکل 5).

شکل 5: قطع کامل اندام های هوایی توسط لارو طوقه بر در گیاه ذرت

روش های کنترل کرم های طوقه بُر ذرت

با توجه به فعالیت شبانه لاروها، می توان با مشاهده سوراخ های برگ و آثار جویده شدن و قطع شدگی بوته ها، متوجه حضور کرم های طوقه بر شد. حذف بقایای گیاهی، شخم های عمیق پاییزه، وجین علف های هرز اطراف مزرعه، آیش نگهداشتن زمین قبل از فصل کاشت و رعایت تناوب زراعی، از روش های کنترل زراعی به منظور جلوگیری از خسارت کرم طوقه بر می باشد.

استفاده از تله های فرمونی و نوری (به منظور ردیابی و به دام انداختن حشرات بالغ) یک روش کاربردی و موثر است. در صورتی که تعداد آفت پایین باشد، می توان از طعمه های مسموم (مخلوط 3 کیلوگرم پودر وتابل 85 درصد سوین با 100 کیلوگرم سبوس گندم) در هنگام غروب، در سطح مزرعه استفاده نمود. هنگامی که جمعیت حشره بیش از حد باشد، می توان از سمومی مانند دیازینون به میزان 1 تا 5/1 لیتر، اکامت  (مایع امولسیون شونده 50 درصد) 1 تا 5/1 لیتر، سوین (پودر وتابل 85 درصد) 3 کیلوگرم در هکتار استفاده کرد. ساعات پایانی روز، زمان مناسبی برای سمپاشی می باشد. آستانه اقتصادی برای مبارزه با کرم طوقه-بر ذرت در واقعی زمانی است که در هر 10 متر مربع 4 لارو حضور داشته باشد یا 4 تا 5 بوته ذرت آسیب دیده باشند.

 

کرم برگخوار ذرت (Spodoptera exigua)

کرم برگخوار ذرت در واقع نام لارو پروانه ای با نام علمی Spodoptera exigua است که به پروانه کارادرینا معروف می باشد. این حشره از اکثر گیاهان زراعی و علف های هرز مانند ذرت، یونجه، لوبیا، پنبه، اسفناج، کرچک، باقلا، پیاز، نخود، کاهو، سوروف، هفت-بند، تغذیه می کند. در اکثر مناطق پرورش ذرت، خسارت این آفت مشاهده می گردد. کرم برگخوار ذرت مانند حشرات دیگر به ترتیب دارای 4 مرحله رشدی تخم، لارو، شفیره و حشره کامل می باشد.

تخم: این حشره دارای تخم های کوچک، کروی با قطر 5/0 میلیمتر، زرد تا سبز کمرنگ می باشد. حشرات ماده تخم های خود را به صورت دسته ای در زیر سطح برگ قرار می دهد و به منظور حفاظت از خطرات احتمالی، سطوح تخم ها به وسیله ترشحات حشره ماده، پوشیده می شود.

لارو: لارو کرم برگخوار در دو طرف بدن دارای سه نوار طولی به رنگ های سیاه، نارنجی و سفید است که روزنه های تنفسی در نوار تیره وجود دارند. رنگ لاروها سبز تا خاکستری تیره بوده و 25 تا 30 میلیمتر طول دارند.

شفیره: طول بدن شفیره 12 تا 15 میلیمتر و به رنگ قهوه ای تا خرمایی رنگ می باشد. 4 خار در انتهای بدن شفیره وجود دارد. این حشره درون لانه های گِلی، درون خاک، مدت زمان شفیرگی را طی می کند.

حشره بالغ: حشره کامل پروانه ای است به طول 10 تا 14 میلیمتر و عرض آن با بال های باز، 25 تا 35 میلیمتر می باشد. بال های عقب، سفید مایل به خاکستری با رگبال و حاشیه های قهوه ای می باشد. بال های جلو به رنگ قهوه ای تا خاکستری بوده و دارای دو لکه قهوه ای و زرد رنگ می باشد. در انتهای بدن حشره بالغ، دسته های مو وجود دارد که به منظور حفاظت از تخم ها، استفاده می-شود.

کرم برگخوار ذرت به صورت شفیره درون خاک، زمستان گذرانی می کند. در واقع لارو بعد از تکمیل رشد، بر روی سطح خاک افتاده و درون خاک برای گذراندن مرحله شفیرگی و جلوگیری از خطرات احتمالی، درون لانه ای از گِل (به وسیله بزاق دهانی تشکیل داده است)، پناه می گیرد. شفیره ها در اوایل بهار، به حشره کامل تبدیل می شوند و بعد از جفتگیری، تخم های خود را در دسته های 40 تا 50 عددی زیر برگ یا روی کلوخ، قرار می دهند. در مناطق گرمسیر 6 نسل و در مناطق سردسیر 2 تا 4 نسل از کرم برگخوار ذرت وجود دارد (شکل 6).

شکل 6: چرخه زندگی پروانه برگخوار ذرت

نحوه خسارت کرم برگخوار ذرت

خسارت با خروج لاروها از تخم آغاز شده و با استفاده از اندام های دهانی جونده، از پارانشیم برگ ذرت، تغذیه می کنند. با افزایش فعالیت لاروها، سوراخ هایی بر روی برگ ایجاد شده و حتی ممکن است قسمت های بزرگی از برگ، از ساقه اصلی جدا شود. در صورت افزایش جمعیت علاوه بر برگ، لاروها از ساقه و گل آذین های نر و ماده نیز، تغذیه می کنند. رشد گیاه آلوده بسیار کُند بوده و بر اثر آسیب های ناشی از کرم برگخوار، بسیار ضعیف بوده و ارزش اقتصادی ندارد. معمولا گیاهان جوان نسبت به این آفت حساس-تر می باشند (شکل 7).

شکل 7: خسارت لارو برگخوار ذرت

روش های کنترل کرم برگخوار ذرت

  یخ آب زمستانه و شخم عمیق پس از برداشت محصول، روش های مناسبی برای از بین بردن فرم زمستان گذران (شفیره) این آفت محسوب می شود. کشت زود و به موقع، حذف علف های هرز و رعایت تناوب زراعی از دیگر روش های زراعی موثر در کنترل کرم برگخوار ذرت می باشد.

به منظور کنترل بیولوژیک می توان با استفاده از تله های فرمونی، میزان جمعیت حشرات بالغ را بررسی کرده و در صورت نیاز، از زنبور براکون (hebetor Say Bracon) استفاده نمود. این زنبور به لارو حشرات حمله کرده و تخم خود را درون بدن آن ها قرار می دهد. لارو زنبور بعد از تفریخ، موجب از بین رفتن لارو کرم برگخوار خواهد شد. به منظور کنترل شیمیایی نیز می توان از سمومی مانند تیودان، زولون، سوین، نواکرون، استفاده نمود.

کرم برگخوار تک نقطه ای ذرت (Mythimna loreyi Dup.)

خسارت شب پره تک نقطه ای با نام علمی Mythimna loreyi Dup بر روی گیاهان زراعی مختلفی مانند ذرت، برنج، جو، ارزن، یولاف، سویا و علف های هرزی مانند مرغ، جو دم موشی و هفت بند، مشاهده شده است. برای اولین بار در سال 1340 در مزارع ذرت در خوزستان گزارش گردید و امروزه در اکثر نقاط ایران وجود دارد. این حشره دارای 4 مرحله رشدی می باشد که به ترتیب عبارت است از تخم، لارو، شفیره و حشره بالغ.

تخم: این آفت دارای تخم های زرد متمایل به سبز کم رنگ با قطر 6/0 تا 7/0 میلیمتر می باشد. حشرات ماده در سطح زیرین برگ تخم ریزی می کنند.

لارو: لارو در انتهای مرحله رشدی خود 32 تا 34 میلیمتر طول دارد و به رنگ های زرد، صورتی یا سبز مایل به قهوه ای مشاهده می شود. در دو طرف بدن لارو خطوط خاکستری تا صورتی دیده می شود.

شفیره: شفیره در کرم برگخوار تک نقطه ای به رنگ قهوه ای تیره، تقریبا به طول 16 تا 18 میلیمتر می باشد. در انتهای بدن آن ها 6 خار (2 خار بلند و 4 خار کوتاه) دیده می شود. معمولا شفیره ها به منظور تبدیل به حشرات بالغ، در عمق 2 تا 6 سانتیمتری در زیر خاک و در خانه  گِلی (مخلوط خاک و بزاق لارو) قرار می گیرند.

حشره بالغ: شب پرک های بالغ دارای بدنی قهوه ای تا زرد خاکستری، 15 تا 17 میلیمتر طول، 33 تا 38 میلیمتر عرض (با بال-های باز) و شاخک های نخی می باشند. رنگ بال های جلویی قهوه ای زیتونی و روی آن یک لکه کوچک سفید وجود دارد. بال های عقبی به رنگ سفید کدر با رگبال ها و حاشیه های قهوه ای می باشند (شکل 8).

شکل 8: حشره بالغ و لارو برگخوار تک نقطه ای ذرت

زمستان گذرانی این حشره به شکل لارو و شفیره در خاک و بقایای گیاهی می باشد و بعد از مهیا شدن شرایط مطلوب، مراحل زندگی خود را کامل کرده و حشرات بالغ، در مزارع دیده خواهند شد. در صورت عدم حضور ذرت، نسل اول شب پرک از علف های هرز یا مزارع گندم و جو تغذیه می کند و معمولا نسل دوم در مزارع ذرت، خسارت ایجاد می کنند. شب پرک تک نقطه ای، معمولا 2 تا 4 نسل، تولیدمثل می کند.

نحوه خسارت کرم برگخوار تک نقطه ای ذرت

لارو در سنین پایین از لبه های برگ تغذیه کرده و با افزایش سن، سوراخ های بزرگتری در پهنک برگ ایجاد می کنند. سرعت تغذیه لارو بسیار بالاست و در صورت افزایش جمعیت لاروها، 50 تا 70 درصد برگ های ذرت، آسیب می بینند. کرم برگخوار ذرت در روز فعالیتی نداشته و در مکان های تاریک مانند شکاف های زمین یا در غلاف های برگ، مستقر می شوند و با فرا رسیدن شب، تغذیه خود را آغاز می کنند. گیاهان آلوده بسیار تضعیف شده و توانایی تولید بذر را نخواهند داشت (شکل 9).

شکل 9: خسارت لارو برگخوار تک نقطه ای ذرت

روش های کنترل کرم برگخوار تک نقطه ای ذرت

حذف علف های هرز و بقایای گیاهی، شخم عمیق و یخ آب زمستانه موجب از بین رفتن شفیره  و لاروهای زمستان گذران می شود و در نتیجه نسل اول تشکیل نمی شود. به منظور کنترل بیولوژیک می توان از زنبور اکتوپارازیت، سن شکارگر، مگس پارازیت لارو و شفیره، مگس Linnaemyia Vulpina  (پارازیت لارو) استفاده نمود (شکل 10). با استفاده از تله های نوری و فرمونی، میزان جمعیت آفت مشخص شده و در زمان بحرانی، از شکارگرهای طبیعی استفاده می شود. در واقع تلفیقی از روش های بیولوژیک و زراعی، یک روش موثر و ایمن، برای کنترل و پیشگیری فعالیت کرم برگخوار تک نقطه ای می باشد. به منظور کنترل شیمیایی می-توان از تیودان EC35% به میزان 2 لیتر در هکتار، فوزالن EC35% به میزان 3 لیتر در هکتار استفاده نمود.

شکل 10: مگس Linnaemyia Vulpina

منابع:

حبیبی، جلال الدین، آفات و بیماری های مهم ذرت در ایران و مدیریت تلفیقی آن ها، آموزش کشاورزی وابسته به دفتر خدمات تکنولوژی آموزشی وزارت جهاد کشاورزی، 1382

الهی نیا، سیدعلی، بیماری های گیاهان زراعی و روش های مبارزه با آن ها، انتشارات دانشگاه گیلان، 1389

بالادستیان، لیلا، بیماری های گیاهان زراعی، کلک زرین، 1396

 

لطفا دانش و تجربه خود در این مورد را به اشتراک بگذارید

لطفا پیش از ایجاد مطلب جدید موارد زیر را به دقت مطالعه نمایید:
پایگاه دانش این وب سایت محلی برای تبادل دانش و تجربه و بیان راهکارهایی برای ارتقای صنعت کشاورزی است. هنگام درج مطلب به نکات زیر توجه بفرمایید:
۱. برای درج عکس به داخل متن ، عکس را از گوشی یا کامپیوتر کپی نموده و در پنجره ویرایشگر سایت ، paste نمایید.
۲. در صورت نیاز ، مطلبی که ارسال می کنید را ویرایش کنید تا ابعاد عکس ها و اندازه و رنگ فونت ها ، هماهنگ با دیگر مطالب وب سایت بشود.
برچسب مناسب متن را از بین برچسب های تعریف شده انتخاب کنید و اگر مطلب شما نیاز به برچسب جدیدی داشت، مطلب را درج کنید و برچسب پیشنهادی را از بخش تماس با ما به مدیریت وب سایت اطلاع بدهید تا به لیست برچسب ها افزوده گردد.

فایل با فرمت های ( 'gif','jpg','png', 'jpeg', 'pdf', 'mp4', 'mkv' ) قابل آپلود می باشد.
فایل های پیوست:

نظر
آخرین نظر
0

پاسخ آخر :     شته ذرت...

1 سال پیش  -  0 پاسخ