پایگاه دانش

کاشت، داشت و برداشت بلوبری

معرفی و گیاه شناسی بلوبری

بلوبری درختچه ای خزان کننده و جدیدترین ریزمیوه ی قرن 20 است. بومی شمال امریکا و مناطقی از اروپا است که در این مناطق به طور وسیع مورد کشت و پرورش قرار می گیرد. این میوه به شکل تازه خوری مصرف می شود و در خارج از فصل به صورت فرآوری نظیر کنسرو، خشک، پخته، مربا، ژله، دسر، نوشیدنی، کنسرو، منجمد و ....... مورد استفاده قرار می گیرد. بلوبری با داشتن مقدار زیادی فلاونوئید، تانن، اسیدهای فنولیک و آنتوسیانین ارزش غذایی بالایی دارد. هم چنین سرشار از ویتامین مخصوصا ویتامین ث، اسیدهای چرب امگا 3، کارتنوئید و مواد معدنی میباشد. به علت داشن خاصیت آنتی اکسیدانی بالا، ویژگی ضد سرطانی دارد. اسید آسکوربیک، اسید مالیک و اسید سیتریک (اسید غالب) از اسیدهای میوه بلوبری هستند. بیش از 80 درصد میوه از آب تشکیل می شود. قندهای اصلی میوه شامل گلوکز و فروکتوز است.

آمریکا تولید کننده اصلی بلوبری در جهان است درحالی که این میوه در ایران هنوز ناشناخته است. با توجه به شرایط اقلیمی استان های شمالی نظیر مازندران، گیلان و خاک هایی مناسب آن، قابیلیت کشت و پرورش بلوبری در این مناطق وجود دارد. بلوبری spp Vaccinium از معروف ترین ریزمیوه های خانواده Ericaceae است، که در نواحی سرد نیکره شمالی و در کوه های نیمکره جنوبی رشد می کند. درختچه ای زیبا که نگهداری و مراقبت آسانی دارد و در خاک هایی با مواد آلی کم نیز سازگار است. گل های استکانی یا زنگوله ای شکل آن با 5 گلبرگ، به رنگ سفید تا صورتی است (شکل 1). میوه ها روی شاخه یکساله تشکیل می شوند. در واقع جوانه های درشت گل در قسمت های انتهایی شاخه در اوخر تابستان و یا اویل پاییز تشکیل شده و در سال بعد این جوانه ها به گل و میوه تبدیل خواهند شد. جوانه های رویشی که نسبت به جوانه زایشی کوچک تر هستند؛ در بخش پایینی شاخه قرار دارند (شکل 2).

  

شکل 1: گل های سفید و صورتی در بلوبری

هر جوانه گل، گل آذین خوشه ای تولید می کند که روی هر خوشه به طور متوسط بین 5 تا 10 میوه بسته به رقم ظاهر می-شود. میوه بلوبری؛ سته آبی رنگ با مزه ترش و شیرین است که در زمان رسیدن قطری حدود 5 الی 10 میلی متر و در برخی ارقام بیشتر است.

 

شکل 2: محل قرار گرفتن جوانه های رویشی و زایشی در شاخه بلوبری

گونه های مختلف بلوبری

بلوبری هایی که مورد کشت و کار قرار می گیرند در 3 گروه قرار می گیرند.

بلوبری های پاکوتاه: بوته های کوتاهی که ارتفاع آنها بین 30-60 سانتی متر است. به سرما مقام بوده و میوه های آن طعم تندی دارند   V angustifoliumگونه ای پاکوتاه که میوه ای نسبتا شیرین دارند. ارتفاع آن حدو15 الی 45 سانتی متر است. بیشتر به شکل وحشی می روید و به طور معمول کشت نمی شوند (شکل 3). گونه ای دیگر از بلوبری های پاکوتاه می باشد که برگ های مخملی با میوه های ترش مزه دارد (شکل4). این بلوبری عقیم است و با ریزوم تکثیر می شود. بوته های پاکوتاه بلوبری مقاومت کمی در برابر گرمای شدید دارند و در مناطقی با آب و هوای سرد بهتر رشد می کنند.

شکل 3: گونه angustifolium 

شکل 4:   گونه myrtilloides 

بلوبری چشم خرگوشی: انواع حد واسط (چشم خرگوشی) که ارتفاعی بین 1 الی 2 متر دارند. رشد آن ها به صورت انبوه و افراشته است. مناسب کشت در مناطقی با زمستان های ملایم و تابستان های گرم و مرطوب است. به خشکی مقاوم بوده و در خاک هایی کهPH  بالاتری دارند نسبت به انواع پا بلند رشد بهتری دارند. V.ashei و V virgatum نمونه هایی از بلوبری-هایی با ارتفاع متوسط هستند (شکل 5).

 

  

V.ashei 

 

شکل 5: V virgatum

بلوبری پا بلند: مقدار محصول در این نوع از بلوبری ها زیاد است. میوه ها، درشت و شیرین هستند. در مناطق جنگلی و مرطوب رشد بهتری دارند. این گیاهان نسبت به گرما مقاوم ترند و ارتفاع آن ها حدود1/5 الی 4/5 متر است. در باغ ها این ارتفاع بین 175-370 سانتی متر است. Vaccinium corymbosum یک نوع بلوبری پابلند که ارتفاع متوسط آن بین 1/5 الی 7 متر می باشد (شکل 6).

 

شکل 6: Vaccinium corymbosum

انواع رقم های تجاری و پابلند بلوبری

رقم Aurora:  قدرت رشدی متوسطی دارند. اندازه میوه در آن متوسط تا بزرگ است. رنگ میوه آبی تیره بوده و دیررس می باشد.

رقم :Libertyرقمی پررشد که به صورت افراشته رشد می کند و نیاز به تربیت داربستی دارد. اندازه میوه متوسط تا بزرگ است. میوه میان رس و طعم بسیار خوبی دارد.

رقم Bluejay: رقمی میان رس با عملکرد متوسط 2/5 -4 کیلوگرم در هر بوته می باشد. میوه اندازه ای متوسط به رنگ آبی روشن و طعم مطلوبی دارد.

رقم Duke: اندازه میوه و عملکرد متوسط است و زودرس می باشد.

رقمElliott : این رقم میوه هایی با اندازه و عملکرد متوسط دارد. میوه ها دیررس هستند و حتی ممکن است قبل از سرمای پاییز نرسند.

رقمChandler : میوه هایی درشت به رنگ آبی ملایم تا آبی تیره و خوش طعم دارد. رقمی دیررس که میوه های زیادی تولید می کند.

رقمLegacy : رقمی حساس به سرما و میان رس است. میوه آن متوسط تا بزرگ بوده، طعم آن مطلوب و عملکرد بالایی دارند.

رقم Reka: رقمی میان رس با میوه های کوچک و خوشمزه است. مقدار عملکرد محصول بالاست.

رقم Darrow: میوه های متوسط آن آبی روشن است. رقمی دیررس بوده که عملکرد بالایی دارد.

رقم Jersey: رقمی دیررس یا میوه کوچک و میزان محصول آن متوسط است.

رقم Rubel: مقدار محصول کم تا متوسط با طعم مطلوب است. این رقم پر رشد بوده و برداشت به صورت مکانیکی است.

رقم Spartan: رقمی زودرس، پر رشد با میوه های خیلی بزرگ است. میوه بسیار خوشمزه بوده و گلدهی دیر هنگام صورت می گیرد.

 

شرایط اقلیمی مناسب برای کشت و پرورش بلوبری

دمای مناسب رشد بلوبری

مناطقی با تابستان های گرم و زمستان خنک برای رشد و پرورش بلوبری بسیار مناسب است. تابستان های خنک و ابری، منجر به شیوع بیماری شده و بلوبری ترش مزه می شود. هوای گرم و دمای 40 درجه برای بلوبری مناسب نیست. این گیاه به سرمای زمستان مقاوم است و تا 20- درجه سانتیگراد را تحمل می کند. میزان مقاومت بلوبری به سرما در گونه های مختلف متفاوت است.

نیاز سرمایی بلوبری برای گلدهی و تشکیل میوه بین 0-7 درجه سانتی گراد است که در زمستان تامین میشود. نیاز سرمایی رقم های پابلند بین 400-800 ساعت است. ارقام موجود در گونه چشم خرگوشی (حد واسط) به سرما حساس هستند و نیاز سرمایی کمتری دارند. ارقام دیررس و پر رشدی که دیر خزان می کنند در برابر آسیب سرمای زودرس پاییزه قرار دارند.

بلوبری به سرمای دیررس بهاره حساس است. میزان صدمه به مرحله نموی گل ها بستگی دارد. سرمای 2- درجه سانتی گراد به گل های باز شده آسیب می زند، در حالی که غنچه ها تا دمای 5- درجه را نیز تحمل می کنند. بنابراین باید از درختان بلوبری در هنگام سرما و یخبندان محافظت نمود. در مناطق بادخیز احداث بادشکن ضروری است.

شرایط نوری مناسب بلوبری

در شرایطی که بلوبری نور فراوانی دریافت کند، مقدار تولید میوه و عملکرد محصول افزایش پیدا می کند. این گیاه در شرایط سایه و نیم سایه نیز قابل رشد است.

خاک مناسب برای پرورش بلوبری

بلوبری را نمیتوان در هر نوع خاکی کشت کرد. خاک های اسیدی برای کشت و پرورش بلوبری مناسب هستند. بهترین خاک، خاک شنی لومی اسیدی باph  حدود 2/5 الی 4/5 است. به همین دلیل در مناطقی از شمال نظیر گیلان و مازندران که خاک اسیدی دارند برای کاشت و نگهداری این گیاه مناسب هستند. اضافه کردن گوگرد و مواد آلی، چندین ماه  قبل از کاشت باعث اسیدی شدن خاک می شود. درختان هیبریدی این میوه مقاومت بیشتری در خاک های قلیایی دارند. بلوبری به خاک های شور و آب شور حساس است.

ریشه های این درختچه سطحی است، بنابراین نیاز به خاکی با زهکشی مناسب و رطوبت همیشگی دارد. رعایت این چند نکته باعث می شود که این گیاه به مراقبت کمی نیاز داشته باشد. استفاده از مالچ پاشی اسیدی نظیر برگ های سوزنی کاج، برگ های بلوط و یا برگ های ریواس، باعث حفاظت از ریشه های سطحی ریشه می شود.

کاشت بلوبری

اولین مرحله برای کاشت بلوبری، انتخاب رقم مناسب است. برای کاشت باید رقم هایی انتخاب شود که عملکرد بالا داشته و با شرایط آب و هوایی منطقه سازگار باشد. گیاهان را از نهالستان تهیه کنید. برای کاشت میتوان از نهال های گلدانی یا قلمه-های ریشه دار شده استفاده کرد (شکل 7). سیستم ریشه ای و رشد در گیاهان گلدانی دو تا سه ساله قوی تر است.

زمان مناسب کاشت برای نهال های ریشه دار اواخر زمستان یا اوایل بهار است. فواصل کاشت ارقام پا بلند 2 متر در 1/5 می-باشد. معمولا بیش از 2000 بوته در هکتار کشت می شود. کاشت باید به گونه ای باشد که طوقه هم سطح خاک قرار گیرد و در چاله هایی به عمق 30-40 سانتی متری که مخلوط خاک و پیت خزه مرطوب دارند کشت شود. برش های سطحی روی ریشه قبل از کاشت باعث تحریک تولید ریشه های جانبی می شود. گیاهان بعد از کاشت آبیاری می شوند.

استفاده از مالچ، به ضخامت 5-10 سانتی متر در سایه انداز درخت باعث حفظ رطوبت می شود. در ارتفاعات بالاتر جهت ردیف کاشت باید شمالی جنوبی یاشد تا درختان، نور بیشتری دریافت می کنند. در مناطق گرم و آفتابی، جهت ردیف باید شرقی غربی باشد تا از خشکی خاک و گرم شدن زیادی خاک اجتناب شود. از کاشت این گیاه در جاهای پست و داخل دره ها  خودداری کنید.

شکل 7: نهال های گلدانی بلوبری

نیاز آبی بلوبری

بلوبری با توجه به سیتم ریشه ای که دارد به خشکی و کمبود رطوبت حساس است. در فصل تابستان و هوای گرم باید به طور منظم آبیاری صورت گیرد. آبیاری منظم در زمان گلدهی تا رشد میوه ها بسیار با اهمیت است. تنش خشکی و کمبود رطوبت باعث کاهش رشد گیاه و مقدار محصول می شود. در شرایط کم آبی شدید بوته بلوبری از بین می رود. استفاده از مالچ پاشی با موادی نظیر پیت ماس، خاک اره و ....باعث حفظ رطوبت خاک و جلوگیری از تنش خشکی می شود. از آبیاری غرقابی نیز خودداری کنید.

نیازهای گرده افشانی

بلوبری گل های زیادی تولید می کند و گرده افشانی توسط حشرات صورت می گیرد (شکل 8). ارقام پابلند خودگرده افشان است اما وجود یک یا چند رقم گرده زا و دگرگرده افشانی باعث افزایش عملکرد، تولید میوه های درشت تر با تعداد کمتری بذر می شود. رقم های پاکوتاه و چشم خرگوشی عقیم هستند بنابراین وجود رقم گرده زا ضروری است. وجود دو کندو در هر هکتار باغ بلوبری بسیار مناسب است.

 

شکل 8: گرده افشانی شکوفه بلوبری توسط زنبور

تربیت و هرس بلوبری

بلوبری نیاز به هرس در زمان کاشت ندارند. گل ها و میوه ها را باید در دوسال اول بعد از کاشت، حذف کرد تا درخت به خوبی مستقر شود. در مرحله نونهالی تا بلوغ تنها شاخه های نامناسب، کوتاه، شکسته و ضعیف حذف می شوند. هرس سالیانه در اواخر زمستان باعث تقویت بوته و تولید میوه سالیانه شده و از پیر شدن بوته جلوگیری می کند. بعد از برداشت و اواخر پاییز شاخه های مزاحم و ناخواسته را از بین می برند.

در بهار انتهای شاخه ها سربرداری می شود. تعداد زیاد میوه روی درختچه بلوبری باعث تولید میوه های ریز و بی کیفیت می-شود. در ارقامی که میوه های زیادی تولید می کنند، گل ها و میوه ها تنک می شوند، در نتیجه میوه درشت تر می گردد. از سال چهارم به بعد ساقه های ضعیف و چند ساله از بالای زمین و از بالای یک شاخه جانبی قوی حذف می شود، تا تولید شاخه های جدید تحریک شود (شکل 9).

برای ورود نور و ایجاد تهویه در بخش های داخلی بوته شاخه های شلوغ و متراکم و شاخه هایی که ضعیف و شکسته و پیر شده اند را حذف می کنند. ساقه هایی که قطر آنها حدود یک مداد است، نگهداری خواهند شد. در نهال هایی که فاقد چنین شاخه هایی هستند، ساقه های ضعیف را از بالای یک سوم طول سربرداری می کنند.

برای تحریک بیشتر شاخه های میوه دهنده و کاهش حرکت گیاه به سمت بالا، شاخه های جدید و قوی را میتوان به طرف پایین بست. شاخه های عمودی که رشد رویشی در آن ها زیاد و میوه کمی تولید می کنند، میتوان با یک بند نرم گیاهی به سمت پایین به گیاه مجاور خود بست.

 

شکل 9: شکل نهایی بوته بلوبری بعد از هرس کردن

کوددهی تغذیه بلوبری

کوددهی صحیح و دقیق در رشد، باردهی و سلامت گیاه نقش مهمی دارد. مقدار و نوع کود مصرفی بر اساس نتایج آزمون خاک و آنالیز برگ انجام می گیرد. از مصرف کودهای نیتروژنی به فرم نیترات و و کودهای پتاسیمی به فرم کلرید پتاسیم خودداری کنید. از آنجایی که بلوبری به کلر و شوری خاک حساس است؛ حدالامکان در میزان و نوع کود مصرفی باید دقت شود.

 

•           از کودهای اسیدزا مانند سولفات آمونیوم، سولفات منیزیم، گوگرد و سولفات آهن در خاک استفاده شود.

•           کود هایی با فرمول 14 28 14 مناسب برای خاکهایی با فسفر کم و پتاسیم متوسط است.

•           کود مصرفی با نسبت101010 مناسب خاکهایی با فسفر و پتاسیم کم یا متوسط است. 

•           کود مصرفی با نسبت  12- 4 -8 مناسب خاکهایی غنی از فسفر و پتاسیم متوسط تا زیاد است.

•           بلوبری نیاز به مواد غذایی زیادی نداشته، بنابراین استفاده از مواد ارگانیک برای تغذیه گیاه و استفاده از کودهای آلی و ازگانیک بسیار مناسب و مطلوب است.

 

آفات و بیماری ها در بلوبری

از بیماری هایی که در بلوبری مشاهده می شود، میتوان به کپک خاکستری، آنتراکنوز، بلایت باکتریایی اشاره کرد. حشره پولک دار، تریپس، کرم های بلوبری، شته، کفشدوزک و کرم میوه از آفاتی هستند که در بلوبری خسارت ایجاد می کنند. حمله پرندگان از مشکلات شایع در این میوه است. پرندگان به گل ها و میوه بلوبری، بسیار علاقه دارند. در برخی موارد حتی گزارش شده است که 30 درصد محصول توسط پرندگان از بین می رود. از روش های زیر میتوان برای مبارزه با پرندگان استفاده کرد.

الف-استفاده از محلول قندی

استفاده از شربت قند در زمانی که میوه شروع به آبی شدن می کند منجر به دفع پرندگان می شود. به نظر می رسد پرندگان قادر به حذف دی ساکارید محلول در آب نیستند.

ب-استفاده از ابزارهای ترساننده پرندگان

استفاده از توربین های بادی که دارای پره هایی است و نور فرابنفش را منعکس می کند، باعث دور شدن پرندگان می شود. حرکت پره ها همانند ضربه شلاق به بال پرندگان است.

ج- پوشش دهی باغ

استفاده از پوشش یا توری از میوه های بلوبری در برابر پرندگان محافظت می کند. این روش نسبتا پرهزینه است اما در دور کردن پرندگان نقش زیادی دارد. برای پوشش دهی میتوان از نایلون، پلی اتیلن، کتان و سیم هایی با پوشش پلاستیکی استفاده کرد.

برداشت میوه بلوبری

میزان عملکرد در ارقام مختلف متفاوت است. هر بوته معمولا بین 2 تا 7 کیلوگرم میوه تولید می کند. در بلوبری، باردهی از سن 6 سالگی آغاز شده و تا بیش از 20 سال نیز توانایی تولید محصول دارد. میوه ها باید بعد از رسیدن کامل برداشت شوند. بلوبری در زمان رسیدن به طور کامل آبی تیره می شود و هیچ رنگ سبزی هم نباید در نزدیک دم میوه وجود داشته باشد (شکل 10). رسیدن میوه با فشار انگشت شست و اشاره قابل فهمیدن است. در هنگام برداشت با یک چرخش آرام، درشت ترین و تیره ترین میوه ها را از ساقه جدا کنید به گونه ای که از صدمه دیدن و پاره شدن پوست جلوگیری شود (شکل 11).

شکل 10: میوه های رسیده بلوبری که آماده برداشت هستند.

شکل 11: نحوه چیدن درست میوه بلوبری

 

به طور کلی زمان برداشت بسته به نوع رقم و شرایط اقلیمی از اوایل تیر تا اواخر مهرماه است. میوه ها در دمای 0-2 درجه سانتی گراد انبار و رطوبت نسبی 85-90 درصد به مدت 1/5 ماه قابل نگهداری هستند.

 

قاسمی، شیوا، آشنایی با بلوبری (Blueberry)، پژوهشکده میوه های معتدله و سردسیری، 1397

کولویسیوس، جان وار، ترجمه ی خدیوی، عبدالله، هرس گلها و درختان میوه، انتشارات مرز دانش، 1390

گل محمدی، مجید، بلوبری (کاشت، داشت، برداشت)، موسسه عاوم تحقیقات باغبانی، 1399

 

 

 

 

لطفا دانش و تجربه خود در این مورد را به اشتراک بگذارید

لطفا پیش از ایجاد مطلب جدید موارد زیر را به دقت مطالعه نمایید:
پایگاه دانش این وب سایت محلی برای تبادل دانش و تجربه و بیان راهکارهایی برای ارتقای صنعت کشاورزی است. هنگام درج مطلب به نکات زیر توجه بفرمایید:
۱. برای درج عکس به داخل متن ، عکس را از گوشی یا کامپیوتر کپی نموده و در پنجره ویرایشگر سایت ، paste نمایید.
۲. در صورت نیاز ، مطلبی که ارسال می کنید را ویرایش کنید تا ابعاد عکس ها و اندازه و رنگ فونت ها ، هماهنگ با دیگر مطالب وب سایت بشود.
برچسب مناسب متن را از بین برچسب های تعریف شده انتخاب کنید و اگر مطلب شما نیاز به برچسب جدیدی داشت، مطلب را درج کنید و برچسب پیشنهادی را از بخش تماس با ما به مدیریت وب سایت اطلاع بدهید تا به لیست برچسب ها افزوده گردد.

فایل با فرمت های ( 'gif','jpg','png', 'jpeg', 'pdf', 'mp4', 'mkv' ) قابل آپلود می باشد.
فایل های پیوست: