پایگاه دانش

درخت انار چگونه تکثیر می شود؟

برای تکثیر درخت انار از روش های مختلفی نظیر ازدیاد با بذر، خوابانیدن، پاجوش، قلمه زدن، پیوند و کشت بافت استفاده می شود. در بین تمام این موارد، قلمه زدن و تهیه نهال از سایر روش ها آسان تر بوده، رشد سریع تری داشته و از لحاظ اقتصادی نیز مقرون به صرفه است. برای رسیدن به یک باغ انار با کیفیت و درجه یک، داشتن درختان سالم که بتوان از آن قلمه و پیوندک مناسب و با کیفیت تهیه نمود، ضروری است.

تکثیر انار با بذر

تکثیر انار با بذر تنها در کارهای تحقیقاتی انجام می شود؛ زیرا درختان به دست آماده از این روش خصوصیات والد یا درخت  مادری خود را ندارند و دارای تفرق صفات هستند.

 

تکثیر انار با روش قلمه زدن

قلمه باید از شاخه های 2-3 ساله بارده درختان سالم و ارقام مرغوب گرفته شود؛ زیرا نهال های به دست آمده باردهی سریع تری خواهند داشت. طول قلمه باید 40 سانتی متر و قطر آن بین یک تا 3 سانتی متر باشد. در صورتی که از شاخه های نرک قلمه گرفته شود، درختان حاصله مقدار کمی محصول تولید می کنند.

قلمه مناسب انار دارای ویژگی های زیر است:

-از چوب سخت تهیه می شود.

-برای تهیه قلمه، شاخه هایی از درخت که سالم هستند و زیر نور کامل آفتاب؛ رشد خوب و متعادلی دارند، انتخاب شود. 

-چوب هایی دارای رشد و اندازه متوسط (به طول 25-35 سانتی متر و قطر 0/5 تا 2/5 سانتی متر ) برای تهیه قلمه بسیار مناسب است.

-شاخه های ضعیف و بخش هایی از درخت که رشد انبوه و متراکم با میانگره های بلند دارند، برای تهیه قلمه مناسب نیست.

-از آنجایی که قلمه باید مواد غذایی کافی برای غذادهی ریشه و شاخساره داشته باشد، بهتر است از بخش های وسط و پایین شاخه گرفته شود، زیرا قسمت انتهایی شاخه ها مواد غذایی کمی دارند.

-قلمه باید از پایه های مادری سالم، اصیل و مقاوم در برابر شرایط نامساعد خاک و میکروارگانیزم های بیماری زای خاکزی گرفته شود.

زمان قلمه گيري

برای قلمه گرفتن میتوان از اواخر زمستان تا اوایل فروردین اقدام نمود. بهترین زمان قلمه گیری اواخر زمستان و زمان بیدار شدن جوانه ها است. جوانه ها در این زمان، قرمز رنگ هستند. در شرایط محیطی مناسب و کنترل سرما در زمستان می توانید در اواسط پاییز نیز قلمه تهیه کنید و بکارید.

کاشت قلمه

در هنگام کاشت قلمه حدود 2 الی 5 سانتی متر قسمت انتهایی که دارای 2 الی 3 جوانه قوی است؛ بیرون از خاک قرار می گیرد و مابقی قلمه باید درون خاک باشد.

کاشت قلمه به دو روش زیر می باشد:

کشت قلمه در محل اصلی: در این روش از شاخه های دو تا 3 ساله که جوانه های قوی تری دارند؛ استفاده می شود (شکل 1).

 

شکل 1: کاشت قلمه انار در زمین اصلی

 

کاشت قلمه در خزانه یا نهالستان به منظور تولید قلمه ی ریشه دار شده: در این روش ابتدا، قلمه ها را در خزانه می کارند و بعد از ریشه دار شدن به زمین اصلی منتقل می کنند (شکل 2). این روش از کاشت مستقیم؛ بهتر و مناسب تر است، زیرا در سطح کوچک تری قابل انجام است، مراقبت از قلمه بهتر و با دقت بیشتری می باشد؛ در هزینه صرفه جویی شده و قلمه سریع تر رشد می کند. نهال های قوی و با کیفیت تری تولید خواهد شد. نیاز به واکاری و کاشت مجدد نخواهد بود.

 

شکل 2: کاشت قلمه انار در خزانه

 

در احداث نهالستان نیاز به خاک های سبک (شنی و رسی) است. برای آماده کردن خاک، ابتدا شخم عمیقی در پاییز زده می شود و حدود 40 تن در هکتار کود دامی پوسیده به آن اضافه می کنند. در نیمه دوم اسفند مجددا زمین را شخم می زنند و سپس آن را هموار و صاف می کنند. برای کاشت قلمه، جوی و پشته هایی به فاصله 40-50 سانتی متر در زمین ایجاد شده و سپس قلمه ها را در دو طرف پشته ها به فاصله 10 سانتی متر از یکدیگر می کارند.

در برخی مناطق مانند استان خراسان رضوی، قلمه ها را به شکل نعل اسبی می کارند به این شکل که شاخه های انتخاب شده (تنه جوش و پاجوش) به صورت نعل اسب در ته جوی ها قرار می گیرد و ابتدا و انتهای شاخه ها بیرون از خاک می باشد. به این ترتیبب هر شاخه به دو نهال تبدیل خواهد شد. از ماه اردیبهشت تا خرداد؛ قسمت میانی شاخه که در خاک قرار گرفته و ریشه دار شده را میتوان قطع نمود.

بلافاصله بعد از کاشت، خزانه را آبیاری کرده و بعد از آن به فاصله هر 8-10 روز، قلمه ها را آبیاری می کنند. تاخیر در آبیاری بعد از کاشت، باعث تبخیر رطوبت و از بین رفتن مواد غذایی ذخیره شده موجود در قلمه و خشک شدن آن می شود. زمانی میتوان نهال را خاک بیرون آورد و خارج نمود که طول آن حداقل 50 سانتی متر و قطر آن در قسمت یقه گیاه بیشتر از یک سانتی متر باشد. زمان مناسب برای انتقال قلمه های ریشه دار شده بعد از رفع سرما و قبل از بیدار شدن جوانه ها است. در هنگام انتقال، قلمه باید در یک کیسه کنفی قرار گیرد تا از آسیب دیدن ریشه ها و قلمه جلوگیری شود.

بعد از اینکه نهال به زمین اصلی منتقل شد، روی ریشه را با خاک مرطوب می پوشانند و به تدریج در محل اصلی با فاصله ی مشخص کاشته می شود. نهال های کاشته شده باید در اردیبهشت ماه در ارتفاع 20-30 سانتی متری سطح خاک سربرداری شوند.

تولید نهال گلدانی: در تولید نهال به صورت گلدانی میزان تلفات و صدمه در قلمه ریشه دار شده کاهش پیدا می کند و محدودیتی در زمان انتقال نیز وجود ندارد (شکل 3).

 

شکل 3: نهال گلدانی انار

 

انواع پیوند

بعد از انتخاب رقم مناسب، میتوان پایه های موجود را به روش های زیر پیوند زد:

پیوند شکمی

این نوع پیوند برای تبدیل ارقام انار ترش به شیرین و به دست آوردن پایه های مرغوب و با کیفیت انجام می شود. زمان مناسب برای پیوند شکمی در اوایل بهار و اخر تابستان (زمانی که پوست درخت به راحتی جدا می شود) می باشد. این نوع پیوند با توجه به سن درخت به دو شکل زیر انجام می شود (شکل 4).

درخت پیوند شده 3-4 ساله باشد: بعد از گرفتن پیوند، درخت از بخش بالایی محل پیوند شده قطع می شود. در باغ های جوانی که رقم کاشته شده مناسب نیست و مورد رضایت باغدار نمی باشد از این روش استفاده می گردد.

درخت پیوندی، مسن باشد (سرشاخه کاری درختان قدیمی انار): پیوند روی شاخه های جانبی انار زده می شود، و به همین دلیل تنه اصلی درخت حفظ خواهد شد تا شاخه های پیوند خورده رشد خوبی داشته باشند. شاخه های جدیدی که بعد از گرفتن پیوند تشکیل می شوند؛  2تا 3 سال بعد محصول خواهند داد. البته بهتر است به جای پیوند سر شاخه های مسن، پیوند روی شاخه های نازکی که قطر آن ها اندازه یک مداد است و یا پاجوش های جوان زده شود. سپس شاخه های مسن به طور کامل حذف شود. این عملیان باعث جوانسازی باغ های قدیمی می شود.

 

شکل 4: پیوند شکمی

پيوند لوله اي

از این نوع پیوند کمتر از پیوند شکمی استفاده می شود و در اوایل بهار و اخر تابستان قابل انجام است (شکل 5). این پیوند در شاخه های دو ساله انجام شده و شرط انجام آن یکسان بودن قطر پایه و پیوندک است، در صورتی که قطر پایه و پیوندک برابر نباشد به شکل زیر عمل می شود:

در مواقعی که پیوندک قطورتر از پایه باشد، پیوندک تهیه شده را از پشت جوانه برش طولی داده و در روی پایه قرار می دهند. قسمت اضافی را با دقت در روی پایه از پیوندک به گونه ای جدا می کنند که دو لبه آن کاملا روی یکدیگر جفت شوند. اگر پایه قطورتر از پیوندک باشد، پیوندک را مانند روش بالا شکاف داده و دور پایه قرار می دهند. آن قسمت از پایه که بدون پوست و لخت است باید با کمی از پوست خود پایه یا چسب باغبانی پوشیده شود.

 

شکل 5: پیوند لوله ای درخت انار

 

پيوند اسكنه (شكافي) در انار

پیوند اسکنه در انار با اهداف زیر انجام می شود:

-تبدیل نهال بذری به یک نهال مرغوب و اقتصادی

-تبدیل درختان کم بار به درختان مثمر و مطلوب

برای انجام پیوند درآخر زمستان دور تنه را به اندازه 20 سانتی متر از سطح خاک خالی می کنند و از همان محل ، تنه اصلی را می برند. برای تهیه پیوندک، یک قلمه شاخه نازک به طول 10-15 سانتی مترکه یک تا دو ساله است و 2-4 جوانه روی آن وجود دارد را از درخت مرغوب دیگری تهیه می کنند. سپس آن را در شکاف قرار می دهند. معمولا دو شاخه را به عنوان پیوندک در دو طرف شکاف ایجاد شده قرار می دهند؛ طوری که لایه زاینده روی بر روی هم قرار گرفته شوند؛ سپس مقداری از سطح تنه را که باقی می ماند را به گونه ای که از آسیب خشکیدگی و نفوذ عوامل بیماریزا در امان باشند می پوشانند. برخی باغبان ها این عمل را با علف یا گل انجام می دهند، که در این امر احتمال آلودگی عوامل بیماری زا افزایش می یابد. این عمل باید با چسب باغبانی باشد. حدود 4-7 سال بعد میوه دهی صورت می گیرد.

 

شکل 5: پیوند اسکنه درخت انار

 

تکثیر انار به وسیله پاجوش

در اواخر زمستان پاجوش ارقام مرغوب را از محلی که به تنه متصل است به همراه ریشه از خاک خارج می کنندو سپس آن را در خزانه یا زمین اصلی می کارند. تکثیر با این روش در انار توصیه نمی شود زیرا درخت به دست آمده کیفیت چندانی ندارد و دیر به بار می نشیند و میوه های ریزی تولید می کند.

 

تکثیر انار در روش خوابانیدن شاخه

در این روش پاجوش های 2 ساله و قوی که در کنار درخت روییده شده و فاصله کمی با آن دارد انتخاب می شود. در فصل بهار و قبل از اینکه برگ ها باز شوند، شاخه ای از این پاجوش ها بدون جدا کردن از تنه مادری، در زمین می خوابانند به گونه ای که انتهای شاخه از خاک بیرون باشد. در پاییز شاخه های ریشه دار شده را از تنه اصلی جدا می کنند و در اسفند ماه در زمین اصلی می کارند. درختان تکثیر شده در این روش 4 سال بعد، گل و میوه می دهند.

 

-محسنی، علی؛ راهنمای انار (کاشت؛ داشت و برداشت)، نشر آموزش کشاورزی؛ 1399

-خوشخوی، مرتضی، گیاه افزایی(ازدیاد نباتات) مبانی و روشها، انتشارات دانشگاه شیراز، 1376

- شرافتیان، داریوش، میوه انار، داشت، برداشت، نگهداری، نشر آموزش کشاورزی، 1378

 

لطفا دانش و تجربه خود در این مورد را به اشتراک بگذارید

لطفا پیش از ایجاد مطلب جدید موارد زیر را به دقت مطالعه نمایید:
پایگاه دانش این وب سایت محلی برای تبادل دانش و تجربه و بیان راهکارهایی برای ارتقای صنعت کشاورزی است. هنگام درج مطلب به نکات زیر توجه بفرمایید:
۱. برای درج عکس به داخل متن ، عکس را از گوشی یا کامپیوتر کپی نموده و در پنجره ویرایشگر سایت ، paste نمایید.
۲. در صورت نیاز ، مطلبی که ارسال می کنید را ویرایش کنید تا ابعاد عکس ها و اندازه و رنگ فونت ها ، هماهنگ با دیگر مطالب وب سایت بشود.
برچسب مناسب متن را از بین برچسب های تعریف شده انتخاب کنید و اگر مطلب شما نیاز به برچسب جدیدی داشت، مطلب را درج کنید و برچسب پیشنهادی را از بخش تماس با ما به مدیریت وب سایت اطلاع بدهید تا به لیست برچسب ها افزوده گردد.

فایل با فرمت های ( 'gif','jpg','png', 'jpeg', 'pdf', 'mp4', 'mkv' ) قابل آپلود می باشد.
فایل های پیوست:

نظر
آخرین نظر